|
Tabel 9 : Kroniek van historische feiten uit Provincie Utrecht
430
cruciale feiten in chronologische volgorde
< 1000
1ste- 10e EEUW
47 de Romeinen met generaal Corbulo vestigen zich langs
de Rijn bij een doorwaadbare plaats= rhenum trajectum
(latijn) =verbasterd tot Trecht.
Dit was op of nabij het huidige Domplein.Corbulo is dus stichter van Utrecht.
Officieel was de naam Castrum
Trajectum
69 Bataven olv Claudius Civilis verwoesten het romeinse
castellum(trajectum)
70 de Bataven worden weer verslagen door de Romeinen. Castellum wordt herbouwd
70* grote overstromingen met zee- en rivierwater
150 castellum wordt herbouwd in steen en krijgt de naam Albiobola. Er
ontstaat een nederzetting
van landbewerkers en kooplieden nabij de romeinse legerplaats
258 Romeinen worden verdreven door Bataven en Kaninefaten (beide Germanen) en
vertrekken uit de Lage Landen.
De Franken (Germaanse stammen uit Noord en West Duitsland) achtervolgen de
Romeinen naar het zuiden.
Daardoor wordt Utrecht het strijdtoneel met de heidense Friezen. De Friezen
bezetten de stad..
313 Edict van Milaan waarin de romeinse keizer het katholicisme erkend verklaard.
.381 Keizer Theodosis besluit tot het katholicisme als enige toegestane goddienst in
het Romeinse Rijn
Dit bracht vele andersdenkende volken op drift naar het noorden binnen Europa en
naar het oosten
naar Turkije. De volksverhuizingen.!
400 de Meroving Clovis wordt koning van het Frankische (Duitse) Rijk. Hij sluit een
verbond met de katholieke kerk
en kan daardoor heel Gallie (Frankrijk) veroveren.
511 dood koning Clovis. Daarna verliezen de Frankische koningen steeds meer macht
aan hun bestuurders de
zg hofmeiers. Pippijn II, zo’n hofmeier, veroverde Utrecht weer terug op de Friezen en sloot
een verbond met hen.
Zo kwam er rust in de Utrechtse gebieden.
623 de nieuwe Frankische Koning Dagobert stelt de eerste tol in aan de Tolsteegpoort
631 de Frankische koning Dagobert sticht de eerste kapel in Utrecht: Sint Maarten
van Tours Kapel
650* Friezen heroveren de stad en verwoesten de Bisschopsburcht op het
Domplein
689 de Friezen met hun koning Radboud, toen heerser
alhier, worden verslagen door de Frankische koning Pippijn II
bij Dorestad (Wijk
bij Duurstede)
690 Willibrord komt van Engeland naar hier om de
heidense Friezen te bekeren tot het christendom.
695 Koning Pippijn II van Herstal stelde Willibrord aan als eerste bisschop van
Utrecht en over de Friezen, met een
romeins fort aan de Rijn (Kromme Rijn) als
vestiging.
Dit was de start van Utrecht op en rond het huidige Domplein
700 Utrecht had naast het ommuurde deel voor de geestelijken- Dom immuniteit of
bisschopsburcht genoemd -ook
een meer westelijk gelegen deel (Zadelstraat eo= Stathe)voor burgers bestaande uit kooplieden, ambachtslieden,
boeren en edelen. Ook was er een gelijksoortig oostelijk deel- ca huidig Pieterskerkhof.
Als handelsstad werd Utrecht nog overvleugeld door Dorestad .
714 Pippijn II ,hofmeier der Franken, overlijdt. Radboud koning der Friezen neemt de
macht over. De bisschop
vlucht naar Echternach.
719 Koning Radboud overlijdt. De Frankische hofmeier Karel Martel herovert de stad.
723 Karel Martel staat formeel de burcht Trecht en de omliggende gebieden af aan
Willibrord.
739 Willibrord overlijdt 81 jaar oud. Bonifacius wordt zijn opvolger als
bisschop.
742-814 Karel de
Grote koning/keizer van Frankische Rijk met grote macht en invloed in ons bisdom
750 ev bouw van de Sint Maartenskerk (nog niet de huidige kerk) en de Sint Salvator.
Eén voor de monniken
en één voor de burgers.
754 Bonifacius wordt vermoord door de Friezen. Bonifacius was de 2e
bisschop van Utrecht.
769 Keizer Karel de Grote verordent, dat alle goederen van het bisdom resp van de
Salvatorkerk eigendom
worden van de St Maartenskerk.
Deze wordt daarmee het bisschoppelijk centrum en wordt dan ook Munsterkerk
genoemd.
777 Keizer Karel schenkt het bisdom het dorp+ landgoed Leusden alsook zijn eigen
goederen aan de Eem
795 Utrecht wordt na de moord op Bonifacius zg “suffragaan” bisdom =onderhorig
aan het aartsbisdom Keulen.
Daarmede vielen de Nederlanden ook onder het Heilige Roomse Rijk, waarin de duitse keizer grote invloed had.
De bisschoppen werden feitelijk ‘vorsten’ en kregen ook wereldlijke macht.
Utrecht (Nedersticht) viel samen met Overijsel (Oversticht) –Drente- Veluwe
onder het
Sticht Utrecht
814 Karel de Grote sterft. Begin invallen van de Noormannen, die met regelmaat Trecht plunderden
835 bisschop Frederik vermoord
841 Koning Rorik van de Noormannen komt via de Noordzee en de Vecht en neemt Trecht
en Dorestad in.
Zij verwoesten opnieuw Trajectum.
857 bisschop Hunger vlucht, door dreiging van de Noormannen(Vikingen), eerst naar
Roermond later naar Deventer.
890 Koning Arnulf en bisschop
Odibald verslaan Noormannen bij Leuven. Het bisdom
krijgt vele goederen als dank
900
Dorestad verwoest door de Noormannen
910 bisschop Radboud wordt verdreven door de Noormannen. Burcht Trecht en de
omgeving worden verwoest
925 bisschop, toen Balderik, kwam weer terug naar Utrecht. De noormannen werden
verdreven met behulp van
een prive legertje van de bisschop.De verwoeste kerken en woningen werden herbouwd oa de nieuwe
Salvatorkerk en St Maartenkerk. De Salvatorkerk kreeg de naam Oud Munster
925 bouw
Buurkerk nabij de Stathe = een aanlegkade voor schepen bij ca huidige
Zadelstraat
(toen Oude Steenweg geheten)
934 Bollaertstoren in het noordwesten vd stadswal, komt gereed en wordt
verblijfplaats van de beul. Bollaert =beul
937 Utrecht – bisschop Balderik- verkrijgt recht munten te slaan van keizer
Otto I Duitsland en deze schenkt hem
diverse landgoederen aan de IJssel
976 burcht Trecht weer opgebouwd. Bisschop Balderik overlijdt. Ansfried is zijn
opvolger.
11e
EEUW waarin: . Utrecht uitgroeit tot de grootste stad
van de noordelijke Nederlanden.
Het in 1009 door de Noormannen verwoeste Dorestad had zich niet meer hersteld .
1000* de Lek, oorspronkelijk een zijtak vd Rijn, wordt steeds meer hoofdstroom,
omdat de Kromme Rijn steeds
verder verzandde
1000* noordelijk deel vd Oudegracht gegraven vd aftakking naar de
Oude Rijn
tot de Vecht bij de Bemuurde Weerd
1000* eerste stuk van de latere Vaartse Rijn - van de Kromme Rijn
naar de Liesbos- gegraven
1000 de Utrechters zelf steken de stad buiten de immuniteit in brand als verdediging
tegen de inval van de Noormannen
1010 bisschop Adelbold wordt benoemd door de Duitse(Frankische) keizer Hendrik
II
1017 St Maartenskerk brandt uit, doch wordt
binnen 6 jaar hersteld
1018 eerste treffen tussen Utrecht en Holland (Graaf Dirk III). Utrecht verliest.
1020 Paleis De Bisschopshof aan de Servetstraat
wordt buiten de immuniteit gebouwd
1024 Keizer Hendik II schenkt graafschap Drenthe
aan de bisschop van Utrecht. Begin van het ontstaan van het
Oversticht en het Nedersticht .
1025 Paleis Lofen aan de Vischmarkt wordt gebouwd. De
Bisschopsburcht was te klein geworden en binnen de
muren was geen ruimte meer om
te bouwen.
1030ev bouw van de
Janskerk en de Pieterskerk. Samen met Dom en Paulus Abdij moesten zij
het nagestreefde
kruis van kerken gaan vormen zoals bisschop Bernold of Bernulfus dat bedacht had.
1047 Dirk IV graaf van Holland komt in opstand, maar wordt verslagen door de duitse
keizer Hendrik III + bisschop
Bernold. Dirk IV komt om en wordt opgevolgd door Floris I
1050
Paulus abdij komt van Amersfoort naar Utrecht achter het Munsterkerkhof
1061 Graaf Floris I overlijdt. De bisschop van Utrecht- Willem I- breidt zijn gebied
westwaarts uit.
1075 ruzie tussen keizer Hendrik IV en de Paus. Bisschop
Willem I steunt de keizer door ook de banvloek over de
Paus uit te spreken. Beloning is schenking van graafschappen in Friesland.
Dit conflict, in feite over het benoemingsrecht van bisschoppen =
investituurstrijd, duurde tot 1122.
In het concordaat van Worms dd 1122 werd
afgesproken, dat de wereldlijke macht geen invloed meer kreeg
op de bisschopsbenoemingen.
1076
Sint Pieterskerk verbrand
1085
Mariakerk
gebouwd om het kruis van kerken te voltooien. Naam officiëel
:Sancta Maria Maior kapittelkerk
12e
EEUW waarin: begin gebruik van tufsteen uit het
Eifelgebergte. Vanwege het transport een duur bouwmiddel.
en dus blijft hout het meest gebruikte bouwmiddel.
1113 klooster Oostbroek gesticht
1114 bisschop Godebald treedt aan. Hij keert zich tegen de Duitse keizer. Deze
begint in reactie een politiek om
wereldlijke macht aan lagere bestuurlijke organen toe te kennen zoals aan de kapittels- de
leenmannen en het
wereldlijk stadsbestuur.
1122
afdammen
van de Kromme Rijn bij Wijk bij Duurstede. Dit tbv de start van ontginningen
van het gebied rond
Utrecht tussen de Kromme Rijn en de Vecht
1122
Graven van de Langbroeker Wetering
1122 het niet kerkelijk gedeelte van Utrecht krijgt van de Duitse keizer Hendrik V
stadsrechten en daarmede een
soort eigen bestuur met recht tot belastingheffing en aanleg van stadsverdediging. Er werd water gegraven
met twee noord-zuid verbindingen tussen de Vecht aan de noordkant en de Kromme Rijn aan de zuidkant.
Tezamen de Stadsbuitengracht vormend,
waardoor de stad geheel door water werd omringd.
Aan de binnenzijde werd de uitgegraven grond gebruikt om wallen te bouwen.
Op
die wallen kwamen houten palissades ter bescherming van de boogschutters.
Voorts kwamen er uitkijktorens tw de Plompetoren- torens bij Lepelenburg
en St Servaas en de Smeetoren.
Dit was de eerste fase in de opbouw van de stadsverdediging..
De bisschop benoemde nog wel de “schepenen”en behield indirect de macht.
1122 concordaat van Worms tussen Duitse keizer en de paus. Kapittels 5 stuks,
krijgen in Utrecht het recht
de bisschop te benoemen. De keizer behoudt nog tot 1139 het recht de benoeming goed te keuren.
Daarna neemt de paus dit goedkeuringsrecht over.
1125 Utrechters krijgen van de Duitse Keizer tolvrijdom. Vastgelegd in het zg
Charter
Begin van de ondermijning van de wereldlijke macht van de bisschop
1127 2e
deel van de latere Vaartse Rijn gegraven- van de Liesbos naar de
Hollandse IJssel- ter
vervanging van de Kromme Rijn als vaarroute naar de Lek. In 1288 is het laatste
stuk gegraven.
1127 zuidelijk deel van de Oudegracht gegraven van Kalisbrug(Vismarkt) tot
Vollersbrug(Twijnstraat)
1131 1e grote stadsbrand waarbij paleis Lofen- de Buurkerk en het
Bisschoppelijk Paleis verbranden
1131 stichting van de Benedictinesser abdij en het klooster Oudwijk door de
burggravin van Utrecht- Mathilde
1140 graven van de Benschopper Wetering
1145 bouw
Smeetoren als uitkijktoren door burggraaf Alfer
1148
2e grote stadsbrand. De Paulusabdij , de Pieterskerk, andere
kerken plus de halve stad door brand verwoest
1155* 3 kerken komen gereed tw de Buurkerk- de Nicolaaskerk en de Jacobikerk
1159 het handels- of marktkwartier komt in opstand tegen de bisschop Godfried van
Rhenen
De bisschop herstelt en behoudt het gezag over dat wereldlijk stadsdeel
1163 stormvloed doet utrechtse polders overstromen
1165
Oudegracht
Van Weerdbrug tot Jacobibrug gegraven zowel voor de handel als voor bluswater
1170 kasteel Montfort gebouwd door bisschop Godfried
1173 Buurkerk wederom verbrand
1178 bisschop Godfried vlucht naar kasteel De Horst bij Rhenen, omdat er telkens
strijd was tussen de geestelijk leiders
en de burgerleiders van het stadsbestuur. Het eerste onafhankelijke schepencollege
wordt geïnstalleerd.
1197 bisschop Diederick van der Ahr wordt benoemd. Hij wil meer invloed in Holland en
Gelderland.
13E
EEUW waarin: . voortzetting aanleg stadsbuitengracht
. start steenproductie uit rivierklei, maar steen bleef nog wel duurder dan hout
.
begin bouw van kloosters en kerken
De
verlaging van waterpeil in de Kromme Rijn en de Vecht werkte door
in het waterniveau vd
stadsgrachten.
De oevers van de Oudegracht (toen nog Rijn) kwamen deels droog te liggen.
Bovendien was er sprake van verzanding. Gevolgen: a. de palen van de
oorspronkelijke beschoeiing kwamen
droog te liggen en gingen verrotten. Deze werden dan ook vervangen door stenen muren en
b. de oevers werden bestraat.
Aldus ontstonden de werven en de werfkelders
1202 Graaf Dirk IV van Holland valt het Sticht binnen, maar wordt door de
bisschoppelijke troepen teruggeslagen
1204 vrede tussen bisschop Diederick en Graaf Willem I van Holland
1220
stichting
Wittevrouwenklooster voor adellijke dames in het voormalige
Magdalenaklooster
1226
Drenthe komt in opstand tegen de bisschop. De Utrechters worden echter verslagen
in de moerassen v
Coevorden. Sindsdien taant de macht van de bisschop in het noorden.
1230 grote
overstroming in Rijn-Lek gebied
1230* stichting St
Servaas abdij voor adellijke Cisterciënzer zusters. Deze kwamen uit
een abdij in Abstede
1232 stichting v
Convent vd Ridders der Duitse Orde in ex St Geertruidaklooster (op plaats huidig Hooch Boulandt),
dat verplaatst werd binnen de stadsmuren op plaats vd huidige Geertekerk.
In
1346 verhuizen de ridders naar de Springweg
1234 de Lekdijk tussen Amerongen en Schoonhoven wordt verzwaard door graaf Floris IV
1235* de Dominicanen of Predikbroeders vestigen zich nabij het Predikherenkerkhof.
1250* de Johannieters of Ridders van St Jan of de Malteser Ridders komen in het
Catharijenklooster
1251 stichting convent van de Minrebroeders of Franciscanen
1253 3e
grote stadsbrand waarbij nagenoeg de hele stad in de as werd gelegd. incl
de Domkerk.
Hierna wordt de huidige Domkerk gebouwd
1254* bouw
Catharijenpoort
1259 bouw Geertekerk op huidige plaats
1259
Amersfoort krijgt stadrechten
1260* bouw
Wittevrouwenpoort en de Weerdpoort
1265 stadsrechten voor Oudewater
1267 de “oudermannen”- leiders van de gilden- worden toegelaten tot het stadsbestuur
1274
eerste waterschap opgericht voor Willige Langerak en Cabauw
1279 4e
grote stadsbrand (zgn Wivekensbrand= door vrouwen ontstaan) waarbij ook
de Catharijnekerk en Buurkerk
werden getroffen. Hierna werd de houtbouw vervangen door stenen bouw
1280 start graven
Nieuwegracht in Oudelle = in een stuk van een verlande oude rijnarm
1280* stichting Regulierenklooster op de Oudegracht door de Zakbroeders
1285 aanleg
dam in de Hollandsche IJssel bij “’t Klaphek” zuid van IJsselstein ter
verbetering van de waterafvoer van
de zuidelijk en westelijke gebieden in de provincie. De Nijendam later IJsseldam
geheten.
1288 laatste stuk van de Vaartse Rijn gegraven naar de Wierse dam in Vreeswijk, omdat
de Hollandse IJssel door de
dam was afgesloten voor de scheepsvaart. Via een overtoom was de
Lek bereikbaar via Zandveldse
Wetering.
Pas in 1373 kwam er eigen verbinding met de Lek
1290 aanleg Steenwech op Den Bilt – de eerste geplaveide weg in Nederland =
huidige Biltstraat.
1296 ruzie 2 adellijke families- de Lichtenbergers en de Fresingen, die
uitliep op bloedige straatgevechten in 1302
en
betrokkenheid van Vlamingen(Kabeljauwen) aan de zijde van Fresingen.
De Lichtenbergers oriënteerden zich op de Hollanders(Hoeken). Een eeuw later
speelt de tweespalt nog steeds.
De Fresingen worden achtereenvolgens Lokhorsten – Grauwaerts en Gunterlingen
genoemd.
1297 Utrechters belegeren kasteel IJsselstein
14e
EEUW waarin: . baksteenproductie op grote schaal op gang komt en
hout als bouwmiddel gaat vervangen.
.
voortzetting bouw kloosters, uiteindelijk 24 stuks+ 5 kapittelkerken+ 4
parochiekerken en talloze
gasthuizen
1300 ev begin van
de versterking van de verdedigingsgordel in wallen, bolwerken en torens met
steen ipv aarde.
Ontstaan van de stenen stadsmuren.
1304 via de zg
Gildebrief krijgen de Gilden politieke macht. Zij vormen steeds meer een
machtsfactor,
die streefde naar invloed in het stadsbestuur.
De Gilden moesten elk een deel van de stadsmuren verdedigen.
Politiek slaagden
zij niet. Telkens wisten de Heren uit de belangrijke families de macht weer in handen te houden.
1304 de Hollanders verdrijven de Vlamingen uit Utrecht en verbannen de Fresingen
1320 bouw kasteel Heulestein bij Montfoort
1321-'82 start
bouw Domtoren met Jan van den Doem als bouwmeester (vader+ zoon)
1323 oprichting Hoogheemraadschap van de Lekdijk Bovendams. Utrecht mag 2 heemraden
benoemen
1328 Utrecht koopt de stad “het Gein”
1329 eerste “stadsschrijver”- de secretaris van de gemeenteraad
1330* start bouw Wittevrouwenpoort
1333 bouw stadkasteel Oudaen, dat eerst Huise Zoudenbalch heette
1334 de Hollandse stadhouder Willem III wordt regent over het Nedersticht en krijgt
zeggenschap over de
bisschoppelijke ambtenaren. Dit betekende verdere afbreuk van de wereldlijke macht van de bisschop.
1340 akkoord met de graaf van Holland over de rechten van de stadsregering
1343 het huis Hasenberg wordt vestiging van de Schepenbank. Begin van het stadhuis.
1345 Graaf Willem IV van Holland belegerd Utrecht en verwoest met zijn stenen kogels
oa het klooster van de
Duitse Orde
op huidige plaats van
Hooch Boulandt
1345 Graaf Willem IV sneuvelt in Friesland. Nadien verdwijnt het overwicht van
Holland op Utrecht
1346 De Duitse Orde verhuist naar de Springweg om binnen de stadsmuren te komen
1350*
Bemuurde Weerd wordt gesticht. Een ommuurde en door water omringde “buitenwijk”
1352 Op Mariaplaats put gegraven voor drinkwater. In 1616 vervangen door een pomp
1352
bisschop Jan IV van Arkel van Utrecht verleent stadsrecht aan toenmalig Eemnes
(later Eemnes Buiten)
1359 stichting van het St Barbara en het St Laurentius Gasthuis aan de
Oudegracht (winkel van Sinkelpand)
1364 akkoord tussen bisschop en stadsbestuur, dat de bisschop voortaan instemming
behoeft voor maatregelen inzake
financiën- militaire investering- en rechtspraak. In 1375 is dit formeel vastgelegd in de nationale zg “Landsbrief”,
waarin ook de invloed van stadsbestuur op het landsbestuur wordt geregeld.
1366 oprichting
Agatha gasthuis aan Lange Nieuwstraat doorlopend tot de Nieuwegracht
1367 oprichting Apollonia Gasthuis, dat later Bartholomeus Gasthuis gaat heten
1368 pestepidemie
1372
stadsbrand
waarbij ca 400 huizen werden verwoest
1373 via 2 sluizen wordt de Vaartse Rijn nu verbonden met de Lek. Utrecht is
weer direct verbonden met de Lek.
1373-'75 strijd
met Hertog Albrecht van Holland ea over de waterbeheersing en de waterafvloeiing.
Holland bezet Gildenborg
d.i. door Utrecht in Vreeswijk gebouwde burcht om de nieuwe sluis aldaar
te bewaken.
Door deze sluis kreeg de stad Utrecht een stabiel waterpeil.
1375 bisschop Arnaut van Hoorn stelt de zg “Landsbrief” op, waarin de
machtsverhoudingen worden geregeld tussen
de Geestelijken- de Edelen en de Stadsregering in de Staten van Utrecht (het provinciaal bestuur)
1375 stichting
Sint Jacobs gasthuis op de Oudegracht nabij de Haverstraat. Zie huidige
gelijknamige steeg
1380
Stadsbuitengracht en wallen zijn voltooid
1380* de Gunterlingen- vroegere Fresinger- worden de stad uit gedreven. De Lichtenbergers
blijven de baas in de stad
1382 bouw Domtoren voltooid. o.l.v. Jan van der Doem
1385
De Lange Vliet of Heycop wordt gegraven vd Vecht bij Breukelen naar de Nedereindse Wetering noord
v IJsselstein. Dit om de afwatering naar de Lek te verbeteren vanuit het noordwesten van de
provincie
1385 het eerste gedeelte van de latere Leidsche Rijn tussen Harmelen en de
Lange Vliet of Heycop wordt gegraven
om een stuk van de Oude Rijn af te snijden. Zie verder ook 1545
1392 bouw
Karthuizer klooster alias Klooster Nieuwlicht alias Bloemendaal aan de Vecht
1393
Plompetorengracht gegraven
1393
De Drift
van Maarsbergerbrug tot de Stammetsbrug gegraven
1393 deel
Nieuwegracht van Brigittenbrug tot Servaasbrug (bij Tolsteegsingel)
1394 oprichting Jeruzalem broederschap voor ex pelgrims naar heilig Land met eigen
kapel op het Janskerkhof-
hoek Minrebroederstraat de zg Palmietenkapel
15e
EEUW
1400 bouw Magdalenaklooster aan de Nieuwegracht noord Van de Servaas Abdij
1402
stadsbrand
achter de St Jacobskerk en op het Oudkerkhof
1403 instellen avondklok voor tapverbod. Tevens verplichting na 11 uur verlichting te
dragen
1410 huize Keyserrijck (toenmalig waaggebouw). Deel van huidig stadhuis gebouwd
1412 bouw Ursula klooster in de Dolesteeg/Hamburgerstraat
1413 de
Bijleveld tussen Wilnis en Kockengen gegraven ten behoeve van de afwatering
1420 bouw Agnietenklooster aan de gelijknamige straat
1423-'48 Utrechts
schisma, als verzet tegen de benoeming van een Duitse bisschop kwam er een
tegen-bisschop van de
plaatselijke adel. Daardoor waren er feitelijk 2 bisschoppen .
1424 bisschop Zweder van Culemburg gebruikt de macht van de gilden om zijn
wereldlijke macht te herstellen.
Dit duurde maar 1 jaar. Een leger van de edelen herstelde de orde.
1425 burgemeester Beernt Proys vermoord
1431
Jerusalemklooster in de Weerd door brand verwoest
1433 opheffing Vleeshouwersgilde. Opening Grote en Kleine Vleeshal aan Voorstraat
resp Lange Nieuwstraat
1435
eerste windmolen- de Bonrepas-gebouwd in de Lopikerwaard tbv afwatering
1439 bouw St Antoni gasthuis bij de Rode Brug
1439
bisschop Rudolf van Diepholt van Utrechjt verleent stadsrechten aan Eembrugge
(latere Eemnes Binnen)
1444 joden uit de stad verdreven
1445
wind-watermolen bij Laagraven in actie tbv afwatering Kromme Rijngebied
1446
St Eloyen Gasthuis in de Boterstraat tbv zilversmeden komt gereed
1447 Bisschopshof tussen Salvator- de Dom en de Gaard gereed
1450* zowel
de zwakte van de personen van bisschoppen en de vele onderlinge twisten alsook
de zwakte van de
omringende wereldlijke vorsten, deed het machtsgebied van de bisschop afkalven.
Zo onttrokken zich Friesland,
Groningen en Drenthe aan de Utrechtse invloed.
1461 gasthuis voor dolle lieden aan Agnietenstraat gebouwd
1464
prostitueés krijgen eigen plaatsen in
de stad toegewezen
1467 pestepidemieën
1471
uitdieping van de Vecht, vanwege de afgenomen
afwateringsmogelijkheden door inklinking van de ontginningen
1474 stichting van de Hieronymusschool aan de Kromme Nieuwe Gracht door
Delftse Fraters
1476 verbod om wapens te dragen
1481-'83
3-jarige oorlog, waarin de Utrechters proberen IJsselstein te veroveren.
Maximiliaan van Oosterijk trekt de stad
binnen en herstelt het wereldlijk gezag. De Hollanders bezetten de Catharijnepoort
1482
brand in kasteel De Haar
1486 1e
dijkdoorbraak van de Lek bij Tull en ’t Waal. Utrecht staat onder water
1492 Cuneratoren te Rhenen gebouwd
16e
EEUW
1511 IJsselsteiners proberen stad Utrecht te veroveren. Met behulp van de Geldersen
mislukt dat.
1517
bouw
Domtoren komt gereed op 112 m hoogte. Deze was gestart in 1254.
1521 plaats voor schavot ed verplaatst van stadhuis en Neude naar plein bij St
Servaes
1523 1e
dijkdoorbraak van de Lek bij Wijk bij Duurstede
1528 Karel V van Habsburg neemt in de Vrede van Venlo de
resterende wereldlijke macht in
Utrecht en Overijssel over van
de bisschop Hendrik II van Beieren. Hiermee komt
ook een einde
aan het Sticht Utrecht alsook aan de macht van de gilden
en van het stadbestuur.
Daardoor kwam
er ook een einde aan de voortdurende onderlinge gevechten.
Utrecht was nu deel van het Habsburgse Rijk met de Graaf van Hoogstraten
als stadhouder, bijgestaan
door een gouverneur.
Karel V was nu keizer van Duitsland- koning van Spanje en heer der Nederlanden.
Ketters werden verbrand of verbannen.
Dit leidde uiteindelijk tot de beeldenstorm door de Hervormden,
omdat de Habsburgers steeds meer vereenzelvigd waren geraakt met de katholieke kerk..
De
provincie Utrecht kreeg zo ongeveer zijn huidige omvang.
1530 ev
kasteel Vredenburg wordt gebouwd als symbool van de macht van Karel V en
bezet met spaanse soldaten.
1531 Leidse
Vaart, als afsnijding van bocht in de Oude Rijn, gegraven tot Harmelen.
1533 Karel V
verordent, dat burgers geen onroerend goed meer mogen verkopen aan geestelijke organisaties
1537 St
Quintijns Gasthuis voltooid
1539 in opdracht van Karel V zijn de stadsgrenzen
nauwkeurig vastgelegd. Deze grenzen zijn ca 400 jaar
onveranderd gebleven
1544-'58 bouw
4 stenen bastions: Morgenster- Zonnenburg- Manenburg- Sterrenburg ter
vervanging van de oude
torens.
1545 2e
stuk van de Leidsche Rijn gegraven tussen de Lange Vliet of Heycop en
park Voorn nabij huidig
Amsterdam-Rijnkanaal. Zie ook 1385 en 1665
1545 Keizer
Karel V ordonneert, dat joden niet meer in de stad mogen wonen
1549
Karel V stuurt zijn zoon Filips II
van Spanje met Alva naar Utrecht om orde
voor de katholieken te handhaven.
De Spanjaarden legerden in kasteel Vredenburg. Instellen Inquisitie.
Via
de zg Bloedraad werden de Hervormden veroordeeld.
1555
Karel V doet in Brussel afstand van regering over de 17 Nederlanden ten gunste
van zoon Philips II
1557 Jacob van
Deventer maakt eerste stadsplattegronden
1559
Utrecht
wordt aartsbisdom
1560*
Philips II stelt zijn zuster Margartha van Parma aan als landvoogdes. Ieder
gewest kreeg een stadhouder.
Voor Holland, Zeeland en Utrecht werd dat Willem van Nassau de prins van Oranje.
1566
beeldenstorm door Hervormden. Na enkele weken werd de orde hersteld.
Stadhouder Willem van Oranje
geeft de Hervormden wel preekrechten buiten de stad. De onvrede duurt voort.
1568
Philips II niet accoord met vrijheid voor hervormers en stuurt Alva. Instelling
zg Bloedraad- berechting van
katholiek-ontrouwen door Alva als nieuwe landvoogd. Centralisatie van de macht
bij de landvoogd en dus
ondermijning van de macht der gewestelijke staten
1568-1648
80-jarige oorlog- opstand tegen Spanje.
1572 Holland en
Zeeland komen na de inname van Brielle door de Geuzen o.l.v Willem v Oranje in opstand
tegen
de landvoogd- niet tegen de spaanse koning.
1573
Alva terug naar Spanje en vervangen door de mildere Louis de Requesens. Herstel
macht der gewestelijke Staten
Stad wordt
ingedeeld in 8 kwartieren op basis van zg burgervendels = gilden
1575 Oudewater
uitgemoord dod enor Spanjaarden
1576
Pacificatie van Gent: Regeling van de heersende goddienst. Holland en
Zeeland gereformeerd met vrijheid voor
de roomsen. In de andere 5 gewesten beslisten de Staten hierover. Deze
eenwording werd de bundeling van
krachten tegen de spaanse overheersing. Gelderland en later Utrecht sloten zich
aan
1576 begin van
de opstand tegen de Spanjaarden en terug verovering van kasteel Vredenburg, De
Spanjaarden
verlaten de stad. De
hervormden nemen de macht in de stad over. Begin van sloop kerken, kloosters
en abdijen
1576 Willem v
Oranje = Willem de Zwijger wordt erkend als stadhouder over de 4 gewesten onder
de spaanse
landvoogd. Hij had Utrecht ingekocht
met als satisfactie: a. godsdienstvrijheid voor de katholieken en
b. het recht
1/3 van het stadsbestuur te mogen benoemen.
Over de andere gewesten was graaf van Bossu en na 1578 de Hertog van Parma de
landvoogd voor de spaanse
koning .De hervormden, die veel macht
kregen zegden 1 jaar later, die goddienstvrijheid al weer op.
1577 ev
onder stadhouder Willem III 5 nieuwe Bolwerken: Begijnenbolwerk-
Lepelenburg- Lucas Bolwerk-
Maria Bolwerk- Wolvenburg
1578
De zuidelijke staten zeggen in het verbond van Atrecht de Pacificatie van Gent
op. Zij beloven trouw aan de
spaanse koning en heersing van de roomse goddienst. Daarmede ontstond een
scheiding tussen de zuidelijke
en de noordelijke gewesten
1579
Unie van
Utrecht. Onder leiding van Jan van Nassau (broer van Willem v Oranje), stadhouder van Gelderland,
wordt
een akkoord gesloten met de staten van Holland- Zeeland –Utrecht – Gelderland en
later Overijssel -
Friesland en Groningen om gezamenlijk tegen de Spanjaarden/Habsburgers -landvoogd Alexander van Parma-
op te treden.
Er werd een zg “ Unieraad” gekozen als leiding.
Eerst in Utrecht -
later naar Den Haag.
Begin van de Verenigde Republiek!
Twee jaar later werd de spaanse koning afgezworen als Heer der
Nederlanden
1580 Alexander Van Parma probeert met geld en met drang de Nederlanden weer onder de macht van de
Habsburgers te brengen. De zuidelijke Nederlanden zwichten. Het effect was, dat
de katholieken,
die sympathiseerden met de Habsburgers onder strenge
controle kwamen. Daarna zwichtte ook
het Noorden en Overijssel, waarop in
Utrecht het katholicisme werd verboden. en de immuniteiten
werden
opgeheven. Alle bezittingen vervielen aan de stad.
Alleen de Kanunnikken, veelal adel, bleven als bestuurders gehandhaafd.
1581 vroedschap
eist boeken van kloosters op voor de Stadsbibliotheek, de latere
Universiteitsbibliotheek
1580-1853 periode
zonder
aartsbisschoppen omdat RK kerk verboden was
1582
invoering Gregoriaanse tijdrekening in de plaats van de Juliaanse
1583
Predikherenklooster in de Lauwerbuurt wordt gesloopt
1584 invoering van
het verplichte Burgerlijk huwelijk. Willem van Oranje sterft. Zoon Maurits
volgt op.
1585 Staten van
Utrecht kiezen een eigen stadhouder Adolf graaf van Nieuwenaar, tevens
stadhouder
van Gelderland. De eenheid met de stadhouder van Holland werd
daardoor verbroken.
1586 sloop koor
van de Buurkerk tbv aanleg Choorstraat
1586 sloop Sint
Salvatorkerk
1588-'95 Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
1590 stadhouder
van Nieuwenaar opgevolgd door Prins Maurits
1596 Provinciaal
gerechtshof gevestigd in de voormalige Paulus Abdij- Hamburgerstraat
1597 Beyers
cameren gebouwd
17e
EEUW waarin: . voortzetting sloop van kerken, kloosters en abdijen
. Stadhouder Prins Maurits en raadspensionaris Oldebarnevelt regeerden
. vestiging steenfabrieken Langs de Vaartse Rijn - textielbedrijven o.a.
Zijdebalen in
de stad en cementfabriek v Cazius langs de Catharijnesingel
1602 pestepidemie. Pestlijders verplicht met witte stok te lopen.
1603 in dienst
van de gemeente aangesteld: askarlieden en vuilnisrapers
1615 kring van 5
doktoren krijgt formele erkenning worden betrokken bij verzorging van armen en
gevangenen – lijkschouwing etc
1618 Utrecht
probeert met Oldebarnevelt in opstand te komen tegen de landsregering van
Maurits.
Maurits
stuurt leger en Utrecht capituleert.
1624 2e
dijkdoorbraak van de Lek bij Tull en ‘t Waal
1636 start
Illustere School, die 2 jaar later de universiteit van Utrecht werd
1637 aanleg
Maliebaan als sportveld voor de studenten
1638 2e
dijkdoorbraak van de Lek west van Wijk bij Duurstede
1642 Smeetoren
wordt ingericht als Sterrenwacht
1642 Vroedschap
kondigt een “ordre op het timmeren”af. dwz systeem van bouwvergunningen
1643 Vroedschap
verbiedt studentengezelschappen wegens straatschenderijen
1648 Vrede van
Munster. Vrede met de Habsburgers/Spanje -einde macht van de
bisschoppen
1650
stadhouder Willem II, zoon van Prins Maurits, overlijdt. Zoon Willem III was nog
een kind
1650-1672
stadhouderloze tijdperk. Johan de Witt wordt Raadspensionaris
1652 Agnietenstraat doorgetrokken naar de Nieuwegracht.
1655 pest
epidemie
1659 invoer
eerste straatbelasting
1663-'65 Everhard Meister bedenkt plan tot graven van de Leidsche Rijn, die de
kronkelige Oude Rijn tussen
Utrecht en Harmelen ging vervangen.
1664 plan van Hendrik Moreelse de stad uit te breiden met nieuwe woongrachten buiten de Catharijnesingel
1664 plaatsing
carillon in de Domtoren
1665 deel
Leidsche Rijn van Park Voorn naar Oog in Al en Catharijnepoort gegraven Zie
ook 1385-1545
1667 opstellen
kaarslantaarns als nachtverlichting
1667
Lodewijk XIV verovert Belgie. Frankrijk en Engeland verklaren onze Republiek de
oorlog. Ook de bisschop
van Munster en de keurvorst van Keulen keren zich tegen onze Republiek
1670 Everhard
Meister ontwikkelt plan van Moreelse verder en stelt voor ook de stad te
ommuren en een
kanaal te graven naar de Zuiderzee via
Maartensdijk- Baarn naar Eemnes. Dat kanaal zou moeten eindigen
in een
haven op de plaats van het huidige Tuindorp.
1670 Er
kwamen 2 nieuwe grachten zg “moesgrachten”,omdat tuinders zich daar
vestigden.
Er kwam
geen bebouwing zoals was gepland door Meister.
1672 kasteel
Amerongen door Fransen verwoest
1672-'74 Lopikerwaard geinundeerd
1672-'74 1e
bezetting stad door de Fransen o.l.v. Lodewijk XIV de zonnekoning. Zijn
landvoogd is de Hertog
van Luxemburg. Utrecht was zonder strijd
gecapituleerd en dat gold als verraad tov Holland.
1674 Willem III
wordt stadhouder van Holland en verdrijft de Fransen en behandelt Utrecht als zijn
verovering..
In zijn “Regeringsreglement” trekt hij alle bestuurders
benoemingen van zowel stad als van de provincie
naar
zich toe
1674 hevige
orkaan. Schip van Domkerk vernield. Ook de spitsen vobikerk en de
Nicolaaskerk-
Pieterskerk
en Janskerk Ook het dak van de Buurkerk worden weggeslagen.
1682 toren en
kloostergang van de Janskerk gesloopt
18e
EEUW
1700 afbraak
Snippenvlucht tussen Stadhuis en Bezembrug aan de westzijde van de Oudegracht
voltooid.
De
Oudegracht als straat werd daardoor verbreed
1713 Internationaal Vredescongres gehouden te Utrecht in het toenmalig stadhuis ter
beëindiging van de Spaanse
Successieoorlog. De zg Vrede van Utrecht.
Dit betekende ook het begin van het verval van de
Verenigde Republiek dd
1579
1718 eerste jood
als burger geaccepteerd
1723
schisma
met de Oud-Katholieke Kerk = Oud Roomsen = Jansenisten o.l.v bisschop Petrus Codde
en zijn opvolger Cornelis Steenoven
1743 oprichting Nederduitsche Utrechtsche Courant
1747 3e
dijkdoorbraak van de Nederrijn bij Wijk bij Duurstede. Utrechtse kelders
onder water.
1749 oudste
inwoner ooit overlijdt op 111 jaar+ 3 maanden- Jan Gerrit Kuyper
1751 1e
dijkdoorbraak van de Lek bij Jaarsveld
1759 Huis
Oudaen gesticht als tehuis voor ouderen (mannen en vrouwen)
1761 fundatie
van Renswoude gesticht
1760 naast de
reeds bestaande mestvaalten van de Hopakker en het Zwarte Water worden
ook het Spanjaarsgat-
delen van het Paardenveld en nabij de Tolsteegpoort als stortplaats aangewezen
1764 Mozart W.A.
geeft concert in de Mariakerk
1769 het
stadsbestuur verbiedt oprichting van bibliotheken ter bescherming van de
boekverkopers
1784 opkomst van
de patriotten tegen het zwakke bestuur van de Oranjes. Zij eisten een
gekozen
parlement en
meer vrijheden. Mede onder invloed van de universiteit werd Utrecht
een patriottische stad vanwege de vele
corruptie- de sociale
misstanden(krotten) en slechte economie(veel werklozen). Plaatselijk eisten
zij hervorming
in het stadsbestuur.
1787 Willem V
roept hulp van de Pruisische vorst Frederik Willem II (zijn zwager) in.
Zijn
leger herstelt de oude orde van regenten en prinsgezinden
1794 laatste
maal, dat iemand in Utrecht werd geradbraakt.
1794 Lopikerwaard voor de 2e maal geïnundeerd
1795 De Franse
Revolutionairen bezetten de Nederlanden en stichten de Bataafse Republiek
als franse
vazalstaat
1796 eerste
schouwburg aan zuidzijde Vredenburg gebouwd
1797 Utrecht krijgt een gekozen stedelijk bestuur
1797 2e
bezetting stad door de Fransen –Napoleon. Stadindeling naar wijken A t/m
M
1797
Utrechtsche
Courant verschijnt met eerste nummer ter vervanging vd Nederduitsche
Utrechtsche Courant dd 1743
1798
katholieken mogen weer openlijk hun diensten houden
19e
EEUW waarin:
.
begin met aanleg van wegen
. sterke ontwikkeling van de industrie, handel met internationaal
karakter en kantoren zoals
spoorwegen- banken- verzekeringsmaatschappijen en vestiging van kazernes en
rechtbanken
. groei bevolking van 35.000 naar 102.000
1806 Lodewijk Napoleon wordt koning v Holland en vestigt zich 1 jaar in
Utrecht in paleis in Wittevrouwenstraat.
1808 schouwburg aan Vredenburg afgebrand. Pas in 1821 herbouwd.
1810 Lodewijk
Napoleon werd Koning van Holland, dat werd ingelijfd door Frankrijk.
Utrecht krijgt grote
inkwartiering van franse soldaten. Start aanleg verbindingswegen oa Amsterdamse
Straatweg
1810
lodewijk wordt weer afgezet door Napoleon. Nederland wordt een franse
provincie.
1811 de 5
kapittels worden formeel opgeheven door keizer Napoleon Dit betrof de
kapittels van: de Dom-
van Oud Munster- van St Pieter- van St Jan en van St Marie.
De gelden en bezittingen werden
geconfisqueerd ten bate v domeinbezit tegen een redelijke schadevergoeding.
1811
Nederland wordt opgedeeld in departementen met een prefect als hoofd.
Gewest Utrecht met een deel van Holland wordt departement Zuiderzee
Invoering
straatnaambordjes- achternamen en verplichte burgerlijke registraties; de zg
Code Napoléon”
.
Tevens invoering dienstplicht op basis van loting de zg “Conscriptie”
1811 bouw
korenmolen en houtzaagmolen aan de Vecht nabij de Kaatstraat. In 1851 naar de Korenschoof resp naar
Houthandel Jongeneel
1811 bezoek keizer
Napoléon
1813 Utrecht bevrijdt van de Fransen door de Russen (Kozakken). De
Prins van Oranje kwam weer terug en stichtte
een onstitutionele
monarchie op basis van een grondwet.Utrecht krijgt de status van gewone gemeente.
1814 bezoek Tsaar Peter van Rusland
1815 Hogeschool
Utrecht verheven tot Rijksuniversiteit
1820 weg naar
Amsterdam kwam gereed
1820 begin aanleg
forten (De Bilt- Vossegat- Lunetten- Blauwkapel- De Gagel), weteringen ed in
kader van de
Hollandse Waterlinie
als verdediging tegen vijanden middels inundatie.
1821 herbouwde
Schouwburg op Vredenburg ingewijd
1821
Veeartsenijschool aan de Biltstraat geopend
1822 militair
hospitaal Springweg geopend
1823
annexatie van
de voormalige gemeenten Abstede- Lauwerecht- Tolsteeg- Catharijne. Aan de noordzijde werd
het terrein van de voormalige
gasfabriek a/d/ Blauwkapelseweg geannexeerd van de
gemeente Maartensdijk
1824 Burgemeester
en wethouders voortaan benoemd door de Koning
1824 verbinding
Amsterdam-Vreeswijk wordt aangeduid als Keulse Vaart
1826 ingestort
deel van Domkerk alsook de H. Kruiskapel(soepkapel) worden geruimd. Domplein
ontstaat.
1827 afschaffing
zg “Paasdol” dwz bekijken en bespotten van krankzinnigen tijdens de kermis
1829
Willemskazerne aan de Wittevrouwenkade geopend
1829 verboden nog
in de kerken te begraven. Aanleg begraafplaats Soestbergen en Gansstraat
1830 ev
begin bouw vd “buiten wijken” (buiten de grachten) Wittevrouwen en
langs de Vecht en langs de Vaartse Rijn
1830 na vertrek
Napoleon wordt de stad blijvend ingedeeld in wijken aangeduid met letters van
alfabet A t/m M
1830 begin met
nummering van de huizen. Er werd ergens begonnen met 1 en dan werd doorgenummerd, straten lang.
Door combinatie van wijkletter + huisnummer was
duidelijk welk huis het betrof.
1832-33 cholera epidemie
1833 eerste nummer Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad-
heeft bestaan tot 1940..
Opvolger van Utrechtse
Courant..Bijnaam Krant van Bosch (de uitgever)
1830 ev sloop aarden wallen en aanleg plantsoenen door Zocher langs de
Catharijne-, de Tolsteeg- en de Maliesingel
1836 bouw Winkel
van Sinkel- het eerste warenhuis in Nederland- op plaats voormalig Barbara Gasthuis aan
de
Oudegracht oostzijde
1837
stadskraan bezwijkt
1837 bouw
Provinciaal Gerechtshof op plaats Paulus abdij aan de Hamburgerstraat.
In
2006 verhuisd naar Catharijnesingel.
1837 Winkel
van Sinkel geopend aan de Oudegracht 158 nabij het stadhuis
1839 sloop deel
van de Weerdpoort. Alleen de torens blijven over als Weerdse Barriere
1840 de openbare
verlichting wordt van olielantaarns overgezet in gaslantaarns (366
stuks).
In 1905 worden die weer vervangen door elektrische lampen
1840 oprichting
van Gend en Loos
1840 Augustinuskerk aan de Oudegracht gereed.
1842 bouw
gasfabriek van de Heus op het Vredenburg tbv de openbare gasverlichting
1843 eerste
trein met locomotief “de Vuurpijl” rijdt Utrecht binnen. Opening lijn met
Amsterdam.
1843 van Gend en
Loos stopt na 20 jaar met personenvervoer .Alleen goederenvervoer blijft.
1843 nieuwe zg
Keulse Kraan gebouwd aan de Nieuwe Kade bij de Weerdsingel
1844 sloop
Mariakerk bij de Mariaplaats
1847 opening Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen
1848 Provinciale Staten nemen de macht over van de Waterschappen
1848-49 cholera epidemie net ca 1700 doden
1850 ev sloop stadsmuren en poorten. Afschaffing van poortgelden
1850 opkomst van de woningbouwverenigingen
1852 1e postzegel. Daarvoor werd bij aflevering betaald
door ontvanger
1853 Catharijnekerk verheven tot kathedraal
1853 herstel van de bisschoppelijke hierarchie na een periode van
protestantse overheersing
1853 Sterrenwacht verhuist van de Smeetoren naar Zonneburg
1853-55 2e
cholera epidemie
1854 landelijk verbod voor toepassing van schavotstraffen
1859
Ooglijdersgasthuis aan de Wijde Begijnestraat 3 in gebruik genomen
1860 begin aanleg
verhoogde trottoirs. Dit vanwege de onveiligheid van omnibussen en
paardentrams
1862 opening gemeentelijke gasfabriek aan de Blauwkapelseweg
1864 stad Utrecht
neemt Bank van Lening over van het gereformeerd Weeshuis
1866 Rijks
H.B.S. aan de Kruisstraat geopend
1866-67 3e
cholera epidemie in de stad. 1725 slachtoffers
1868 opening
spoorlijn Hilversum vanaf de Maliebaan door Hollandsche IJzeren Spoorweg Mij
1869 afschaffing
doodstraf. Schavot en galg op Paardenveld verdwijnen.
1870 pokken
epidemie in de stad
1870 in kader van
de Nieuwe Hollandse Waterlinie worden nieuwe forten aangelegd – bestaande forten verstevigd-
bestaande verdedigingsdijken verhoogd ed.
1870 landelijke
afschaffing van de doodstraf
1871
stoombemaling uitgevonden
1871 fusie Staats
Spoorwegen met de Rhijn Spoormij in de Nederlandse Spoorwegen
1874
4e cholera
epidemie
1877
Willemskazerne aan de Wittevrouwenkade afgebrand
1878 oprichting Utrechtse Melk Inrichting UMI
1879 invoering
van de Zeister Paardentram ter vervanging van wagentje van Dieges
1880 ev sterke groei industrie door komst o.a. van Demka en Werkspoor
1880 ev opkomst van de vakbeweging
1881-'92 Merwedekanaal
gegraven teneinde de Keulsevaarroute uit de stad Utrecht te leiden
1883 start aanleg uitgebreide telefoonnet. Hiervoor was alleen
de politie,
brandweer ed aangesloten
1883 eerste
waterleiding (Compganie d' Eau)vanaf de Soesterheide. Men had ontdekt, dat de cholera
veroorzaakt
werd door vervuild water.Start met 200 aansluitingen. De druk op de leiding werd verkregen door de bouw
van
watertorens. Exploitatie door Utrechtsche Waterleiding Mij
1884 start aanleg
telefooncentrale in de Vleeshal- Voorstraat door Bell Telephoon Mij
1886 aansluiting
op het nationale telefoonnet
1887 aanleg
Wilhelminapark en de Emmalaan. Hogeland wordt museum
1889 Utrechtse
Stadspaardentram geopend van Rhijnspoor- naar Maliebaanstation via de
Domtoren
1890 her-nummering
van de huizen per straat gesplitst in even en oneven nummers voor de twee zijden
van de straat. De wijkletters vervallen. Ingeval straten
doorliepen in meerdere wijken dan werd per wijk
opnieuw begonnen met de
nummering.
1891 stoomtram dd
1883 naar Vreeswijk vervangen door paardentram
1892 Openbare
Leeszaal in de Loeff Berchmakerstraat geopend
1892 scheuring in
Protestantse Kerk. Ontstaan Gereformeerd Kerk
1893 eerste auto
in de stad, nog in rijtuigmodel. Snelheid 20 km per uur
1893 watertoren
Predikherenkerkhof gereed
1894
Universiteitsgebouw aan het Domplein geopend
1894 Op Vredenburg
de Fruithal en de Handelsbeurs geopend
1894 Nieuw
Ooglijdersgasthuis aan de FC Donderstraat geopend
1895 oprichting
Utrechts Stedelijk Orkest USO
1895 Vlaer en Kol
in pand Winkel van Sinkel aan de Oudegracht oostzijde
1897 Koninklijk
Metereologisch Instituut- KNMI- van Zonneburg over naar De Bilt
1898 Wilhelminapark gereed
20e
EEUW waarin: . het openbaar vervoer vorm krijgt
. de Jaarbeurs ontstaat
. Amsterdam-Rijnkanaal wordt gegraven
.
1901 abattoir
aan de Amsterdamse Straatweg in gebruik genomen
1901 nieuwe
woningwet en gezondheidswet maakt onteigening en
“onbewoonbaarverklaring”mogelijk.
Begin betere woningen in sociale sector als gemeenteplicht. Proces tot verbreding
van wegen wordt versneld.
1904 opening
buurtstation tbv trein naar Baarn en Zeist
1904 aanleg
Noordertunnel in Leidseweg gestart
1905 eerste
elektrische lantaarn in de stad na gereedkomen eerste
Electriciteitscentrale aan de Nicolaas Beetsstraat,
het voormalig Sterrenbosch
1905 watertoren
aan de Vaartse Rijn gereed
1906 eerste elektrische tram in de
stad- langs de singels= Singellijn-, nadat de gemeente de paardentram vd
Utrechtsche
Tramweg Mij had overgenomen
1907 laatste
paardentram in de stad
1909 laatste
paardentram naar Zeist
1911 eerste
vliegtuig boven de stad van de belg Jan Olieslagers
1912 nieuwe
Openbare Bibliotheek aan de Voetiusstraat geopend. Komend van de Loeff
Berchmakerstraat
1913 molens De Zon
+ Rijn en Zon op het Paardenveld gesloopt. Werkspoor- en Demka fabrieken geopend
1913
Ouderdomswet
van Talma ingevoerd. Iedere bejaarde boven de 70 jaar kreeg fl 2,- per week.
Begin AOW. In
1919 leeftijd verlaagd tot 65 jaar
1915 oprichting
Gemeentelijke Geneeskundige en Gezondheidsdienst. De GGD
1916 Gemeentelijke
Bank van Lening geopend als opvolger een particuliere bank aan de Kromme Nieuwegracht 70,
hoek Jeruzalemsteeg. De latere Gemeentelijke Credietbank
1917 invoering
algemeen kiesrecht voor mannen. Vrouwen kregen alleen passief kiesrecht
1917 de oude
huisnummering van de Oudegracht – per wijk opnieuw beginnend- wordt omgezet
in een
doorlopende nummering vanaf de Zandbrug tot de Tolsteegbrug oplopend.
1917 eerste
Jaarbeurs op Vreeburg, Janskerkhof en andere plaatsen.
1918
Het eerste
houten gebouw van de Jaarbeurs op het Vredenburg wordt neergezet
1918 oprichting
Veeartsenijkundige Hogeschool, die in 1925 faculteit van de universiteit
wordt
1918 oprichting
gewapende Burgerwacht, de latere vrijwillige Landstorm, als verzet van burgers
en studenten
tegen opstandige acties van politiek andersdenkenden tegen Troelstra
1920 aanleg 1ste
industriehaven in het A’dam-Rijnkanaal
1921 eerste stenen
Jaarbeursgebouw op het Vredenburg
1921 Gemeentemuseum verhuisd van Hogeland naar de Agnietenstraat en krijgt de naam
Centraal Museum
1922 oprichting
Vereniging Oud Utrecht door burgemeester Fockema Andrea
1923 laatste
paardentram naar Vreeswijk wordt opgeheven.
1924 bouw nieuwe
hoofdpostkantoor aan de Neude
1924 eerste
electrische bemaling
1924 bouw
Rietveld-Schröder huis aan de Prins Hendriklaan
1925 voetgangerstunnel in de A’damse straatweg onder het spoor
aangelegd
1926 Leidsche
Veer haven gedempt.
1926 Pegus
electriciteitscentrale op Lageweide aan Merwedekanaal in gebruik genomen
1928 veemarkten
verhuisd van Vredenburg naar de Croeselaan
1929
Diakonessen ziekenhuis aan de Bosboomstraat geopend
1929 Park Tivoli bebouwt met wegen- huizen en kantoor Nederlanden 1845 op hoek Nachtigaalstraat
1930 opgraving van
“het Utrechts Schip”aan de van Hoornekade
1930 weg naar de
Bilt wordt dwars door het fort De Bilt getrokken i.p.v. er zuidwaarts omheen.
1932-'38
Lekkanaal gegraven
1933-'52 Amsterdam-Rijnkanaal gegraven
1935 eerste
verkeerslichten bij de kruising Mineurslaan en Leidseweg
1936 Runensteen
op Domplein geplaatst. Is een copie van de originele steen op Jutland.
1937 raadsbesluit de elektrische trams te vervangen door autobussen
1937 opening grote verkeersbrug over het Merwedekanaal- de Vleutensebrug
1938 brand in bovendeel van centraal Station
1939 sluiting
Oranjepark in wijk C en van het Buurtstation
1939 warenhuis
Galeries Modernes door brand verwoest
1939 raadsbesluit om riolering en waterzuivering te gaan aanleggen
1939 kantoorvleugel van Stadhuis aan de Ganzenmarkt geopend.
1939
opheffen
Oranjepark ten behoeve van aanleg Jacobistraat
1940 bezetting
door de Duitsers- invoering van voedseldistributie
1940 opening Leidseveer tunnel onder het spoor tussen Kanaalstraat en Smakkelaarsveld
1940 opening nieuwe brug over Weerdsingel aan eind Hopakker- de Asch van Wijcksbrug
1941 opening nieuwe schouwburg op het Lucas Bolwerk
1946 invoering van
de Algemene Ouderdoms Wet AOW
1954 grote
grenswijzigingen o.a. ten koste van de gemeenten Maartensdijk- Jutphaas- De Bilt-
Houten -
Bunnik en
Westbroek. Tevens werden de ex gemeenten Oudenrijn en het zuidelijk deel van gemeente
Zuilen geannexeerd
1955 noodgebouw
Tivoli in Lepelenburg park geopend
1960 ieder huis
aangesloten op de riolering. Laatste “ballebus= poepton” opgehaald- einde
beerputten.
Alle huizen hadden nu waterclosets
1965ev start bouw
Hoog Catharijne- het eerste overdekte winkelcentrum van Nederland
Demping van noordlijk deel vd Catharijnesingel en westelijk deel van de
Weerdsingel tbv Hoog Catharijne
en de verkeersafwikkeling.
1968 station
Overvecht geopend
1970 nieuwe
veemarkt in de Voorveldse polder geopend. Komende van de Croeselaan
1971 fusie van 30
waterschappen tot Waterschap Kromme Rijn
1973 winkelcentrum
Hoog Catharijne gereed
1974 fusie 26
andere waterschappen tot Waterschap Lopikerwaard
1974 grenswijziging met gemeente De Bilt waarbij het huidig gebied van de Uithof
werd geannexeerd t.b.v.
de bouw van de universiteitswijk
1975 verhuizing
Openbare Bibliotheek van de Voetiusstraat naar de Oudegracht in voormalig
pand van
Vroom en Dreesman
1975 sloop oude
Centraal Station
1979 opening
Muziekcentrum Vredenburg
1979 opening
Rijksmuseum Catharijne Convent aan de Lange Nieuwstraat
1980 fusie 6
waterschappen tot Waterschap Leidsche Rijn
1994 fusie van
de 3 in de jaren 70 gevormde waterschappen in de provincie tot Hoogheemraadschap
De
Stichtse Rijnlanden, waarin nu het gehele zuiden en westen van de provincie in
één hand zijn
1996 het oostelijk deel van de gemeente Vleuten-De Meern geannexeerd
2001 het restant
van de gemeente Vleuten-De Meern komt ook bij Utrecht
|
