|
Muziektermen |
Verklaring |
|
A: |
|
|
a capella
(a capp.) |
koorzang zonder begeleiding |
|
a dur |
3 kruisen op de sleutel- grote terts |
|
a l’aise |
rustig- gemakkelijk |
|
a mol |
geen kruisen of mollen- kleine terts |
|
a.t. |
a tempo |
|
aanzetstuk |
mond-keel- en neusholten als kaatswand voor de toon |
|
abbandono- abandonamente |
overgave- berustend- kalm |
|
abbreviatuur |
afkorting/verkorting in muzieknotatie |
|
abellimente |
versiering |
|
absolute muziek |
geen symboolfunctie van een bepaalde handeling/beeld. Zie
programmamuziek |
|
absoluut gehoor |
vermogen zonder stemvork de juiste toon te bepalen |
|
accarezzevole |
liefkozend |
|
accelerando (accel.) |
geleidelijk versnellend |
|
accompagnato (accomp.) |
recitatief met grote deelname van orkest |
|
accoord |
samenklank van diverse tonen |
|
acte |
deel van een opera of operette. Ook wel bedrijf genoemd. Op haar beurt
weer onderverdeeld in scenes |
|
acte de ballet |
balletintermezzo in opera |
|
acuto |
scherp |
|
ad libitum
(ad l.) |
vrij in de maatkeuze |
|
adagio |
langzaam van tempo |
|
addolorato |
droevig- weemoedig |
|
adirato |
toornig- boos |
|
adornamento |
versieringsfiguur |
|
affabile |
minzaam beminnelijk |
|
affetto |
hartstochtelijk |
|
affetuoso |
met gevoel |
|
afflitto |
droevig |
|
afflizione |
droefheid smart |
|
affrettando |
geleidelijk versnellend |
|
affrettato |
plotseling versnellend |
|
aggiustamento |
juist in de maat |
|
agile |
vlug beweeglijk |
|
agitato |
opgewonden onrustig gejaagd |
|
agogiek |
leer kleine tempoveranderingen |
|
agrement |
versiering |
|
air |
zangerig stuk muziek |
|
airs de cour |
franse liedjes met luitbegeleiding |
|
akkoord |
samenklank van drie of meer tonen |
|
al fine
(al f.) |
tot het einde |
|
alla marcia |
in marsmaat |
|
allargando |
geleidelijk verbredend |
|
allegramente |
vrolijk opgewekt |
|
allegretto |
wat minder snel dan allegro |
|
allegro |
snel -vrolijk |
|
allemande |
dans in tweedelige maat- rustig tempo |
|
alt |
vrouwenstem qua timbre lager dan sopraan. De stemomvang kan groter zijn
dan die van een sopraan |
|
alternativo |
beurtelings, bij wijze van afwisseling |
|
alzamento |
verheffen van de stem |
|
amabile |
lieflijke voordracht |
|
amaramente |
bitter |
|
ambitus |
toonomvang |
|
ambrosiaanse zang |
kerkgezang volgens metrisch stelsel van Ambrosius |
|
amoroso |
met liefde |
|
anachronisme |
iets wat historisch niet mogelijk is cq niet klopt |
|
ancora |
nogmaals |
|
andante |
matig van tempo in gaande beweging |
|
angoisse |
beklemd- beangst |
|
angosciamente |
angstig |
|
animando |
bezielend- veelal iets versnellend |
|
animato |
bezielend en plots versnellend- opgewekt |
|
anthem |
engels religieus koorwerk met bijbelse teksten al/niet met solisten |
|
antifoon- antifonaal |
wisselzang tussen koren |
|
antiphonie |
beurt- en wisselzang tussen 2 koren |
|
aperta gola |
zingen met " open keel" dwz niet mét maar dóór de keel zingen |
|
aperto bocca |
zingen met zoveel mogelijk " open mond" om de tonen zo helder
mogelijk te laten |
|
apothéose |
climax- overdonderend slot |
|
appassionate |
hartstochtelijke weergave |
|
applicatuur |
vingerzetting |
|
arabesk |
beweeglijk, sierlijk muziekstuk |
|
arco - archet |
strijkstok |
|
ardito |
stoutmoedig |
|
aria |
lyrische melodie veelal in 3 delen:1e+3e veelal identiek-2e deel veelal
een contrast daarmede. |
|
|
Solo voor zangstem bedoeld om emotie uit te drukken c.q. de virtuositeit |
|
aria cantabile |
langzaam en vloeiend |
|
aria d’agilite |
aria bravura |
|
aria di bravoura |
moeilijke compositie. Eist beweeglijkheid en vakmanschap van de zanger. |
|
aria di chiesa |
kerkaria |
|
aria parlante |
vertellende solo. Soort recitatief |
|
arietta |
kleine aria. Soort eenvoudig lied |
|
arioso |
zangvorm tussen recitatief en aria in |
|
arpa |
harp |
|
arpeggio |
tonen van een accoord snel na elkaar gespeeld |
|
arsis |
de opslag- het lichte maatdeel |
|
as dur |
4 mollen in de sleutel- grote terts |
|
as mol |
7 mollen in de sleutel- kleine terts |
|
assai
(ass.) |
zeer |
|
assez modéré |
zeer gematigd |
|
atonaal |
muziek zonder herkenbare toonsoort |
|
attaca
(att.) |
begin meteen |
|
au mouvement |
terug naar oude tempo |
|
aubade |
serenade s’morgens |
|
audace |
stoutmoedig, gedurfd |
|
augmentatio |
vergroting nootwaarden |
|
azione musicale |
zie azione scenica |
|
azione sacra |
zangstuk + handeling met geestelijke inhoud |
|
azione scenica |
compositie voor zang+ begeleiding +handeling |
|
azione teatrale |
opera-achtige stukken tbv huldigingen |
|
|
|
|
B |
|
|
b |
bas- basso |
|
b dur |
5 kruisen in sleutel - grote terts |
|
b mol |
2 kruisen in sleutel - kleine terts |
|
b.c. |
basso continuo |
|
bacchanale |
drinklied |
|
badinage |
luchtig schertsend |
|
badinerie |
kort vrolijk instrumentaal stukje |
|
bagatelle |
klein intiem stuk muziek |
|
ballabile |
dans gedeelte in opera's |
|
ballad opera |
opera waarin actuele volksliederen en gesproken dialogen zijn opgenomen.
Ook wel Bettler opera genoemd |
|
ballade |
verhalend zangstuk, dat een historisch of romantische gebeurtenis
betreft |
|
ballet |
verhaal verteld ddor dans met muzikale begeleiding. Ontstaan in 16e
eeuw. |
|
ballet de cour |
balle met samenhangende bewegingern vermengd met zang. Vooral uit de 16e
en 17e eeuw |
|
ballet opera |
opera waarin zang en ballet beide een grote rol spelen. Vooral in
Frankrijk bv Rameau- |
|
ballet-opera |
opera waarin ballet een grote rol speelt |
|
barcarolle |
schipperslied of venetiaans gondellied |
|
bariton |
zangstem tussen tenor en bas |
|
barok |
muziek uit de periode 1600-1750 |
|
barre |
maatstreep |
|
bas |
lage mannenstem |
|
basse buffo |
bas voor komische rollen |
|
basse contre |
lage basstem |
|
basse taille |
bariton |
|
basso cantante |
bariton |
|
basso continuo (b.c.) |
baspartij als achtergrond van de themamuziek. De speler heeft vrijheid
de accoorden harmonisch aan te passen. |
|
|
Ligt veelal bij akkoord-instrumenten, maar kan ook een strijkinstrument
zijn. |
|
basso profundo |
diepe bas = basse noble |
|
bassoon |
fagot |
|
bat. |
batteria= slagwerk |
|
bedrijf |
gesloten geheel van muziek en handeling. Opera’s uit 17een18e
eeuw hebben veelal 5 bedrijven. In 19e
eeuw vooral |
|
|
de italiaanse veelal 3 bedrijven. In de 20e eeuw ontstond de opera met 1
bedrijf. |
|
belcanto |
gelijkmatige, pure en zo mooi mogelijke zang waarbij de stijl
belangrijker is dan de expressie |
|
berceuse |
wiegelied of slaaplied |
|
bergerette |
frans herderslied |
|
bes dur |
2 mollen in sleutel- grote terts |
|
bes mol |
5 mollen in de sleutel- kleine terts |
|
beschleunigend |
versnellend |
|
bettler opera |
engels opera vooral bestaand uit volksliederen. Gelijk aan ballad-opera |
|
bewegt |
levendig |
|
bianco |
helder. Voce bianco =heldere stem |
|
bisbigliando |
fluisterend |
|
bocca |
mond |
|
bocca chiusa |
zingen met 'gesloten mond' dwz met een bromstem |
|
bolero |
spaanse dans in ¾ maat |
|
borststem |
de laagste regio van de stem met de borst als klankbord |
|
bouche fermée |
zoemstem |
|
bourrée |
franse dans in tweedelige maat |
|
br. |
altviool |
|
brat. |
bratsche = altviool |
|
bravura con |
met glans- met kracht |
|
brillante |
briljant- glanzend- schitterend |
|
brindisi |
drinklied voor één of meerdere stemmen |
|
brio con |
met vuur |
|
broderie |
zangversieringen |
|
bruscamente |
onstuimig |
|
buffa of buffo |
opera met een vrolijk of luchthartig libretto |
|
buffonist |
zanger van komische rollen- ongeacht de stemsoort. bij vrouwen '
soubrette' genoemd |
|
burleske |
muziek met gemaakt grappige cq boerse inslag |
|
burlesque |
schertsend |
|
burletta |
operette of kleine opera |
|
|
|
|
C |
|
|
c |
coll = met |
|
c dur |
geen kruisen of mollen- grote terts |
|
c mol |
3 mollen in sleutel- kleine terts |
|
c.b. |
col basso= zoals de bas |
|
c.d. |
colla destra = met de rechterhand |
|
c.f. |
cantus firmus= kernmelodie meerstemmig |
|
c.fag. |
contrafagot |
|
c.ingl. of c.i. |
corno inglese= engelse hoorn |
|
c.s. |
colla sinistra= met linkerhand |
|
cabaletta |
korte vlugge aria met herhalingen en interpretatievrijheid van de
zanger. Ook gebruikt voor |
|
|
aanduiding van een snel slotstuk van een aria. Zie ook Stretta |
|
cadenza |
virtuoos deel voor solist zonder orkest |
|
caesuur |
onderverdeling van de muziek-zin |
|
calando
(cal.) |
geleidelijk langzamer |
|
calore con |
met warmte |
|
camerata |
gezelschap ontwikkelde muzikale leken |
|
canon |
zangstuk, waarbij diverse zangers na elkaar dezelfde melodie inzetten |
|
cantabile |
zangerige melodieuze voordracht |
|
cantando |
zangerig- zingend |
|
cantar d’affetto |
net voordracht zingen- emotioneel kleuren van de zang |
|
cantar parsaggiato |
virtuoos zingen met bv coleraturen |
|
cantar sodo |
eenvoudig zingen- op natuurlijke wijze |
|
cantata da camera |
wereldlijke cantate |
|
cantata da chiese |
kerkcantate |
|
cantate |
dramatisch of lyrisch zangstuk met instrumentale begeleiding |
|
cantatore |
zanger |
|
cantilene |
kort zangrijk gedeelte |
|
cantiones sacrae |
gewijde gezangen = motetten |
|
cantor |
voorzanger |
|
cantus |
kernmelodie van een opus. Later ook de hoogste stem(tenor=cantus firmus) |
|
cantus figuratus |
meerstemmige muziek met ingewikkeld ritme= cantus mensuratus |
|
cantus firmus
(c.f.) |
thema-melodie in meerstemmige compositie |
|
cantus mensuratus |
meerstemmige muziek met ingewikkeld ritme =cantus figuratus |
|
cantus planus |
gregoriaanse muziek |
|
cantus tractus |
zonder onderbreking door solist gezongen |
|
canzone -canzonetta (tta) |
lyrisch cq liefdeslied cq klein instrumentaal stuk |
|
capella
(capp.) |
koor ; a capella = meerstemmige zang zonder instrumentbegeleiding |
|
capo da |
van het begin af |
|
capriccio- caprice |
grillig, verrassend verlopend muziekthema |
|
capricieux |
grillig |
|
carezzando |
liefkozend- strelend |
|
carol |
engels kerstlied |
|
castraat |
zanger met kinderstem verkregen na een operatie |
|
castrato |
euneuch met jongens sopraan- of altstem. Vooral in 17e en 18e eeuw
bij Monteverdi en Handel |
|
catena di trilli |
keten van trillers |
|
cavatine |
lyrisch solozangstuk met begeleiding zonder herhalingen of
coloraturen |
|
cedez |
eem weinig terughouden |
|
cesuur |
punt in de muziek waar 2 motieven van elkaar worden gescheiden en
waar gefraseerd kan worden |
|
chaconne |
=ciacona = 16e
eeuwse langzame spaanse dans in ¾ maat |
|
chanson |
lied in sterk lyrische vorm- veelal poezie teksten |
|
chansonette |
klein vrolijk lied |
|
chiave |
sleutel |
|
chorus girl |
ballet- of koormeisje in operette- revue of musical |
|
chromatiek |
muziek met ruime toepassing van verhoogde en verlaagde tonen. Toonladder
van halve tonen. |
|
|
Ontstaan in de 19e eeuw bij Wagner. |
|
cis dur |
7 kruisen in sleutel- grote terts |
|
cis mol |
4 kruisen in sleutel- kleine terts |
|
claro |
clarino= hoge trompet |
|
clavis |
toets van piano -sleutel |
|
coda |
afwijkend toegevoegd slot aan eind muziekstuk- naspel |
|
codex |
handschrift |
|
col of colla |
met of met de |
|
coll8va |
coll ottava = met zijn achten |
|
colla destra |
met de rechter hand s |
|
colla sinistra |
met de linkerhand spelenpelen |
|
coloratuur |
decoratieve, ingewikkelde en beweeglijke ornamenten in de zang. Veel
loopjes en tremolo’s |
|
come prima |
als de eerste maal |
|
come sopra |
als boven |
|
comique |
kluchtig |
|
commedia dell’arte |
stuk komedie met humor- maskers- stereotypen als harlekijn ed. Vaak als
deel in een opera |
|
comodo |
gemakkelijk |
|
comprimario |
kleine zangrol |
|
concert |
vrij grote compositie voor solo instrument met orkest |
|
concertato |
scene met veel deelnemers- ensemblescene |
|
concerterend |
stijl met afwisseling van de diverse muziekgroepen in een orkest |
|
concertmeester |
aanvoerder van de eerste violen. sub-leider in orkest |
|
concerto grosso |
één of meerdere solisten met barokensemble- voorloper van soloconcert |
|
consonnant |
bevredigende samenklank |
|
continuo |
doorlopende begeleidende baspartij op ondersteunend instrument als bas
of klavecimbel |
|
contralto |
lage altstem met kort stembereik |
|
contra-of countertenor |
mannelijke altstem voor castraatrollen |
|
contrapunt |
kunst om meerdere melodische partijen gelijktijdig te laten klinken. Het
eindresultaat heet polyphonie. |
|
|
Komt o.a. voor in fuga's en canons |
|
contratenor |
oude term uit 14e en 15e eeuw, waarmee de derde tenorstem werd aangeduid
in een samenzang. |
|
|
Deze diende voor de harmonische volledigheid |
|
conversio |
omkering van motief |
|
corda |
snaar |
|
cotillon |
dans met verschillende maatsoorten |
|
countertenor |
zingt met falsetstem |
|
cr. |
corno= hoorn |
|
crescendo |
toenemend- luider wordend |
|
|
|
|
D: |
|
|
d. |
da of dal afkortingen van destra resp. droite hetgeen rechterhand
betekent |
|
d dur |
2 kruisen in sleutel- grote terts |
|
d mol |
1 mol in sleutel- kleine terts |
|
d.c. |
da capo= vanaf begin |
|
d.s. |
dal segno= vanaf het teken |
|
da capo
(d.c.) |
herhaling = bis vanaf begin |
|
da of dalla |
zie hiervoor bij "d." . Afkortingen voor rechterhand |
|
dal segno
(d.s.) |
herhaling vanaf ’n bepaald teken |
|
deciso |
beslist |
|
declamendo |
declamerend- met nadruk sprekend |
|
decrescendo
(decr.) |
afnemend in toonsterkte |
|
deficiendo |
zachter worden- wegstervend |
|
delicato |
fijn, smaakvol |
|
demi jeu |
halve stem |
|
des dur |
5 mollen in sleutel- grote terts |
|
des mol |
8 mollen in sleutel- kleine terts |
|
dessus |
sopraanstem |
|
destra mano |
met de rechterhand |
|
detoneren |
vals zingen |
|
devotamente |
eerbiedig- vroom- ingetogen |
|
dgt. |
dirigent |
|
diafonie |
onwelluidende samenklank |
|
dialoog |
gesproken woord in opera |
|
diatonisch |
opvolging van 7 stamtonen |
|
diffusamente |
onduidelijk- verward |
|
diludium |
tussenspel |
|
diluendo |
toonsterkte laten wegsterven |
|
diminuendo
(dim.) |
verminderen in sterkte |
|
diphonium |
tweestemmig muziekstuk |
|
dis dur |
9 kruisen in sleutel- grote terts |
|
dis mol |
6 kruisen in sleutel- kleine terts |
|
discant |
hoogste vrouwen- of kinderstem |
|
discantus |
hogere tegenstem in samenzang |
|
discreto |
bescheiden |
|
dissonant |
niet welluidend klinkende samenklank |
|
divertimento |
speels muziekstuk of een dansintermezzo |
|
divisi
(div) |
verdeeld |
|
divoto |
vroom- devoot |
|
dodecafonie |
twaalftoonsmuziek |
|
dolce |
zacht lieflijk |
|
dolcissimo |
zeer zacht |
|
dolente |
smartelijk |
|
doorgecomponeerde opera |
de delen zijn muzikaal aan elkaar verbonden. Zo niet dan Nummeropera |
|
doppio movemento |
dubbele snelheid |
|
douleur |
smartelijk |
|
doux |
zacht |
|
drag |
terughouden |
|
dramma giocoso |
opera buffa |
|
dramma in musica |
opera seria |
|
dramma tragico |
opera seria |
|
due volte |
twee maal |
|
duet |
compositie voor twee stemmen |
|
dugazon |
verwijzing naar stemtype van gelijknamige zangeres rond 1800. Is
derhalve geen stemsoort, maar wel een |
|
|
aanduiding van een bepaald timbre. Veelal een lichte wat komieke rol
voor sopraan of mezzo |
|
dumka |
verhalend russisch lied |
|
duo |
compositie voor twee instrumenten |
|
dur |
grote terts |
|
dynamiek |
leer van de toonsterkte |
|
|
|
|
E: |
|
|
e dur |
4 kruisen in sleutel- grote terts |
|
e mol |
1 kruis in sleutel- kleine terts |
|
eclat avec |
met luister |
|
ecossaise |
contredans in 2/4 maat |
|
eglogue |
herderslied |
|
eigentijdse opera |
opera uit tijd 1920/-30 met thema’s uit leven van die tijd |
|
einlage |
door andere dan de componist tussengevoegd lied in operette |
|
elargi |
verbredend |
|
elegie |
klaagzang |
|
elevato |
verheven |
|
emphasis |
klem- nadruk |
|
emporté |
driftig |
|
emu |
ontroerd |
|
en accellerant |
sneller wordend |
|
en animant |
versnellend |
|
en augmentant |
sterker en sneller wordend |
|
en badinant |
schertsend |
|
en chantant |
zingend |
|
en croissant |
sterker wordend |
|
en dehors |
laten uitkomen-naar buiten tredend |
|
en diminuant |
afnemend in toonsterkte |
|
en elargissant |
breder wordend |
|
en se rapprochant |
naderbij komen |
|
en séloignant |
zich verliezend- verwijderend |
|
en serrant |
versnellend |
|
energico |
vastberaden- krachtig |
|
ensemble |
samenzang |
|
entrata |
inleiding |
|
entre'acte |
instrumentaal tussenspel tussen 2 acten = intermezzo |
|
epinislum |
zegezang |
|
epode |
slotzang |
|
eroica |
heldhaftig |
|
eroticon- erotica |
minnezang |
|
es dur |
3 mollen in sleutel- grote terts |
|
es mol |
6 mollen in sleutel- kleine terts |
|
espirando |
wegstervend |
|
espressione |
uitdrukking |
|
espressivo
(espr.) |
duidelijk uitgedrukt |
|
esprit con |
met geestdrift |
|
estinguendo |
uitdovend |
|
estinto |
uitgedoofd |
|
exequiën |
uitvaartdienst- dodenliturgie- begrafenisgezangen |
|
expressionistische muziek |
muziek die psychologische toestand van een persoon beschrijft |
|
extravaganza |
overdadige- melodramatische- massaal enz toneelvoorstelling |
|
|
|
|
F: |
|
|
f. |
afkorting van a. fina = einde of b. forte= sterk |
|
f dur |
1 mol in sleutel – grote terts |
|
f mol |
4 mollen in sleutel- kleine terts |
|
facilmente |
gemakkelijk licht |
|
fag. |
fagot |
|
faible |
zwak |
|
fala |
meerstemmige volksdeuntjes uit 16e
en 17e
eeuw |
|
falcon |
soort dramatische sopraan in Frankrijk. Zie ook tabel
'Stemsoorten' |
|
falset - falsetto |
kopstem = hoge tonen bij mannen, die vrouwelijk klinken vanwege gebruik
valse stembanden |
|
falso bordone |
meerdere lettergrepen zingen op dezelfde toon |
|
fandagno |
vurige spaanse dans |
|
fanfare |
feestelijk signaalachtig motief voor koperblazers |
|
fanfare orkest |
bestaande uit koperblazers- saxofoon+ slagwerk. Indien ook fluit ed dan
harmonieorkest |
|
fantasia |
uitvoering rond een thema met zekere vrijheid voor de muzikant |
|
farandole |
snelle franse dans in 6/8 maat |
|
farsa per musica |
opera buffa |
|
fastoso |
pronkend |
|
favola in musica |
opera met fabelinhoud |
|
feroce |
woest |
|
fervore |
innig |
|
festivo |
feestelijk |
|
feu con |
met vuur |
|
ff |
fortissimo = luid |
|
fff |
fortissimo possibile |
|
fieramente |
trots en wild |
|
fierezza con |
met fierheid |
|
figuraal zingen |
versierde zangwijze |
|
filare del tuono |
gelijkmatig voortneuriën op de toon |
|
filharmonisch |
letterlijk: harmonie beminnend. Is feitelijk een symfonieorkest. |
|
fine |
einde |
|
fioco |
met hese of schorre stem |
|
fioriture |
versieringen in zang via een groep snelle noten. Gelijk aan coloratuur |
|
fistuleren |
nabootsen van vrouwenstem door een man |
|
fl. |
fluit |
|
fl.picc. |
piccolo |
|
flat |
mol. bv b flat= b moll |
|
flebile |
treurig- klagend |
|
focoso |
driftig- vurig |
|
fort |
sterk |
|
forza |
kracht |
|
forzando
(fz) |
versterkend |
|
freddo |
koud- koel |
|
frescamente |
fris |
|
frettando |
haastend |
|
fuga |
meerstemmig muziekstuk waarin het thema zich herhaald in andere stemmen |
|
funèbre |
treurig |
|
fuoco con |
met vuur |
|
furia |
toorn |
|
furioso |
onstuimig- woedend |
|
furore con |
met razernij |
|
fz. |
forzando = versterkend |
|
|
|
|
G: |
|
|
g dur |
1 kruis in sleutel- grote terts |
|
g mol |
2 mollen in sleutel- kleine terts |
|
gai |
opgewekt |
|
gaillarde |
italiaanse dans |
|
gaio |
vrolijk |
|
galop |
vlugge groepsdans in 2/4 maat |
|
gavotte |
franse dans in 4/4 maat |
|
gedicht symfonisch |
ééndelig orkestwerk |
|
generale pauze |
gelijktijdige en onverwachte pauze van alle stemmen met dramatisch
effect |
|
generoso |
edel |
|
genis |
toonsoort |
|
genretype |
prototypen in de opera bv oude vrouw= altijd alt – jonge minnaar is
altijd tenor |
|
gentile |
lieflijk beminnelijk |
|
ges dur |
6 mollen in sleutel- grote terts |
|
ges mol |
9 mollen in sleutel- kleine terts |
|
gettato |
geworpen |
|
gigue |
franse dans in 6/8 maat |
|
giocoso |
grappig |
|
gis dur |
8 kruisen in sleutel– grote terts |
|
gis mol |
5 kruisen in sleutel- kleine terts |
|
gitana |
zigeunerlied |
|
giusto |
juist- nauwkeurig in de maat |
|
glissando |
vloeiende- glijdende verbinding tussen twee tonen |
|
glottis |
stemspleet of opening tussen de stembanden |
|
glyders |
medeklinkers, die vernauwing van de mondruimte vragen bv f v w s z sj g
ch h |
|
gola |
keelstem |
|
gr.tr. |
grote trom |
|
grand opera |
opera ,grootschalige qua opzet- decors-costuums-koren en massa-scenes.
Epische intrige domineert. |
|
grandezza |
verhevenheid |
|
grandioso |
groots |
|
gravement |
zwaar- ernstig |
|
grazioso |
bevallig- gracieus |
|
grondtoon |
laagste toon van een trillend voorwerp |
|
grote terts |
of majeur of dur of maggiore |
|
gustoso |
smaakvol |
|
gutturaaltoon |
keeltoon |
|
|
|
|
H: |
|
|
h.m. |
hoofd manuaal op orgelklavier |
|
habanera |
langzame spaanse dans in 2/4 maat |
|
halfvocaal |
overgang van medeklinker naar klinker bv r w j l |
|
handeling |
korte samenvatting van operette inhoud= synopsis |
|
harmonieleer |
verbinding van tonen tot akkoorden |
|
harmonieorkest |
fanfareorkest + houtblazers |
|
harmonieux |
klankrijk |
|
haut contre |
hoge alt |
|
haut dessus |
hoge sopraan |
|
haute taille |
hoge tenor |
|
heldentenor |
zwaardere en veeleisende tenorrol |
|
homofonie |
één melodische hoofdstem met div bijstemmen. Ingeval meerdere
hoofdstemmen heet het Polyfonie |
|
hymne |
christelijk gezang in versvorm ter ere van God of Heiligen. Loflied |
|
|
|
|
i: |
|
|
idylle |
herderslied |
|
imitando |
nabootsend |
|
imperioso |
gebiedend |
|
impetuoso |
onstuimig- wild |
|
impressionistische muziek |
muziek die sfeer en emotie probeert uit te drukken |
|
impromptu |
kort muziekstuk met improviserend karakter |
|
incalzando |
op de voet volgend |
|
incisif |
doordringend, bijtend |
|
indeciso |
onzeker |
|
infernale |
duivels |
|
inquieto |
onrustig |
|
insensibile |
onmerkbaar |
|
interludio |
tussenspel |
|
interludium/intermezzo
instrumentaal tussenspel bij toneel of opera |
|
intermedie |
muziek tussen verschillende bedrijven van toneelspel of opera |
|
intermezzo |
tussenspel =entr’acte. Ook gebruikt voor korte opera’s. |
|
interpunctie |
muzikale frasering zodat in de zang de zinsbouw tot uitdrukking komt |
|
intertonaal |
tussen 2 toonsoorten |
|
interval |
afstand tussen 2 tonen |
|
intrada |
openingsstuk |
|
introduzione |
voorspel |
|
inventio |
muziekstuk met bijzondere musicale vondst |
|
invocazione |
gebed- aanroeping |
|
irato |
toornig |
|
istesso tempo |
dezelfde tijdmaat |
|
|
|
|
K: |
|
|
k.v. |
Köchels Verzeichnis = indeling van Mozarts werkstukken |
|
kamermuziek |
muziek voor 2 tot 15 solo instrumenten- duo- trio- kwartet etc |
|
kameropera |
kleinschalig qua opzet en veelal kort |
|
kamerorkest |
ensemble met meer dan 15 solo blaas- en strijkinstrumenten |
|
kamersonate |
alle delen hebben een danskarakter |
|
kammersänger |
door de staat erkend verdienstelijk zanger |
|
keeltoon |
zingen met opgetrokken tongrug |
|
kerksonate |
sonate zonder danskarakter |
|
klankkleur |
of timbre. Bepaald door resonantie in ons lichaam |
|
kleine terts |
omvat 2 hele + ½ noot |
|
koloratuur |
snelle en hoge passages veelal voor sopraan |
|
komische opera |
lichtvoetige opera met veelal gesproken dialogen. In Italie opera buffa-
Frankrijk Opera comique- |
|
|
In Duitsland Singspiel. In Spanje Zarzuela genoemd |
|
koraal |
kerkelijk verhalend zangstuk |
|
kreeftengang |
thema tonenreeks, die van achteren naar voren wordt gespeeld in
twaalftonenmuziek |
|
kruis |
verhogingsteken =sharp= dièse |
|
kwartet |
zangstuk voor 4 zangers |
|
kwartool |
4 noten op de plaats van 3 |
|
kwintet |
zangstuk voor 5 stemmen |
|
kwintool |
5 noten op de plaats van 3 of 4 |
|
|
|
|
L: |
|
|
l. |
linker |
|
lagrimoso |
wenend |
|
lamento |
klaagzang |
|
lampon |
drinklied frans |
|
languente |
smachtend |
|
lanquido |
smachtend |
|
large |
breed |
|
largo |
tempo langzamer dan adagio |
|
laruette |
soort bas in Frankrijk |
|
launig |
grillig |
|
lectiones |
recitatieven uit de bijbel met bepaalde slotwendingen |
|
legato
(leg) |
zingen met aan elkaar verbonden noten zonder pauzes |
|
leggiero
(legg.) |
licht |
|
leitmotiv |
melodie terugkerend door de hele opera. Vaak gekoppeld aan een persoon
,voorwerp of idee |
|
lento |
langzaam |
|
lexicon |
vaktermen |
|
libitum |
naar believen |
|
libretto |
tekst van de opera (het verhaal)- tekstboek van een zangwerk |
|
licenza |
vrijheid |
|
lié |
gebonden |
|
lied |
in operawereld een eenvoudig solostuk |
|
liedertafel |
mannenkoor |
|
lieto fine |
happy end in italiaanse opera’s |
|
lirico |
lyrisch- verhalend |
|
litania |
smeekgebd |
|
lointain |
vanuit de verte |
|
lousingando |
vleiend |
|
lumineux |
helder, duidelijk |
|
lyrisch |
zang waarin gevoelstemming wordt geuit |
|
|
|
|
M: |
|
|
m. |
mezzo of mano =hand of manuaal |
|
m.d. |
mano destra = rechter hand |
|
m.g. |
main gauche = linker hand |
|
m.m. |
Málzels maetrinoom |
|
m.s. |
mano sinistra = met de linkerhand |
|
m.v. |
mezza voce |
|
madrigaal |
italiaanse compositie aanvankelijk voor solostem met instrument. |
|
madrigaal |
in de middeleeuwen gebruikt voor een herderslied met meerdere stemmen,
veeal in contrapunt |
|
madrigaalcomedie |
komische scene voor koor |
|
maestoso |
plechtstatig en langzaam |
|
magnificat |
lofzang voor de Heilige Maagd Maria |
|
majeur
(maj.) |
majeur = grote terts |
|
malinconico |
zwaarmoedig |
|
man. |
manuaal = handklavier |
|
mancando |
afnemend in snelheid |
|
manieren |
versiering |
|
marcando
(marc.) |
of marcato = doen uitkomen |
|
martellato
(mart.) |
gehamerd. Stotend zingen maar toch de noten verbinden. Zie ook staccato |
|
marziale |
krijgshaftig |
|
masque |
gemaskerd spel met dans muziek en weelderige kleding - met intrige en
mytisch onderwerp |
|
mazurka |
poolse dans in ¾ maat |
|
medesimo tempo |
in dezelfde tijdmaat |
|
melismatisch zingen |
meerdere noten op één lettergreep |
|
melodrama |
opera of scene, waarin grote delen worden gesproken met veeal
orchestrale ondersteuning |
|
melopee |
zangerig spreekstuk |
|
meno |
minder |
|
mensuur |
maatverhouding in een instrument medebepalend voor de klankkleur |
|
menuet |
franse dans in ¾ maat |
|
messa di voce |
zacht beginnen- aanzwellen- afnemen |
|
mesto |
somber- droevig |
|
mezza voce |
zacht zingen- zingen met halve stem |
|
mezzo sopraan |
tussen sopraan en alt |
|
mf. |
mezzo forte = half sterk |
|
mineur
(min.) |
kleine terts |
|
minimalisme |
compositie, waarin een bepaald fragment telkens herhaald wordt met
minimale varianten in ritme en toon |
|
misterioso |
geheimzinnig |
|
moderato
(mod.) |
matig qua tempo |
|
modulatie |
overgang van ene in andere toonsoort |
|
moité fort |
half sterk- mezzo forte |
|
mol |
verlagingsteken voor noten |
|
molto |
zeer |
|
monodie |
melodie met accoord begeleiding- declamatorische éénstemmige zang |
|
morbidezza |
weekheid |
|
mordent |
korte triller |
|
morendo
(mor.) |
wegstervend |
|
mormorando |
murmelend |
|
mosso |
vlug- levendig |
|
motet |
korte meerstemmige religieus zangstuk |
|
moto |
beweging |
|
motus contrariua |
tegenbeweging tussen 2 stemmen |
|
motus obliquus |
zijdelingse beweging tussen 2 stemmen |
|
motus rectus |
gelijke beweging tussen 2 stemmen |
|
movimento |
beweging |
|
mp |
mezzo piano |
|
musette |
oude dans in gematigd tempo en met accordeon |
|
musical |
soort operette van licht karakter met gesproken en gezongen tekst,
waarbij het showelement belangrijk is. . |
|
|
Muziek is slechts één van de elementen |
|
musique concrète |
combinatie en vervorming van bestaande concrete geluiden op een tape |
|
muta |
verwissel |
|
mystère |
geestelijk toneelspel op muziek |
|
mytisch |
opera met libretto spelend in de fantasiewereld met Goden ed in de
Oudheid |
|
|
|
|
N: |
|
|
nachlassend |
vertragend |
|
narrante |
verhalend |
|
naturel |
herstellingsteken voor kruis of mol |
|
nel of nella |
in de of in het |
|
niente quasi |
bijna niets |
|
nobile |
edel |
|
nocturne |
nachtmuziek |
|
non troppo |
niet teveel |
|
nonet |
compositie voor 9 vocale of instrumentale stemmen |
|
nummeropera |
niet doorgecomponeerde opera. De delen zijn muzikaal niet aaneen
gebonden |
|
|
|
|
O: |
|
|
ob. |
Oboe = hobo |
|
obligaat |
instrumentale stem, die essentieel is in de compositie en niet kan
worden weggelaten |
|
ondeggiando |
golvend |
|
op. |
Opera of opus |
|
opera |
geheel gezongen dramatisch handeling (toneelstuk) met instrumentale
begeleiding en één |
|
|
of meerdere stemmen/peersonen. Het toneelspel is ondergeschikt aan de
muziek/zang |
|
opera buffa |
opera met fantasie- intrige- humor ed |
|
opera delen |
ouverture- recitatief- aria/ duet ed- koren- intermezzo (muziek of
ballet)- finale |
|
opera semi seria |
tussen buffa en seria in =Spielopera |
|
opera seria |
ernstige opera met klassiek onderwerp en/of oude fabels- vertellingen
ed. Minder pathetisch dan een grand opera |
|
opera comique |
komische opera met dialogen |
|
operette |
muzikaal blijspel met luchtig karakter bestaande uit ouverture, zang,
dans en gesproken dialogen. |
|
|
Het geheel in een komische zetting. |
|
oratorium |
omvangrijk episch-lyrisch werk voor zang- koor en orkest veelal van
religieuze of |
|
|
beschouwelijke aard. Zonder enscenering. |
|
org. |
afkorting van orgel |
|
ossia |
ofwel |
|
ostinato |
voortdurende herhaling van ritmische figuren of motieven |
|
ouverture |
langerdurend instrumentaal voorspel tot opera ed. Ook wel genoemd:
'sinfonia' of ' prelude' of ' voorspel' |
|
ovvero |
of |
|
|
|
|
P: |
|
|
p |
afkorting voor pedaal of piano of poco |
|
p.f. |
piu forte |
|
padovana |
italiaanse dans in ¾ maat |
|
pantomime |
sprookjesvoorstelling met zang- dans- spel en veel toneeleffecten |
|
parafrase |
vrije bewerking van een thema middels instrumentale fantasie |
|
parlando |
gesproken passage cq snel te zingen tekst waarbij op iedere noot 1
lettergreep valt |
|
partita |
combinatie van dansen. Is synoniem met suite |
|
partituur |
muziekboek waarin de verschillende stemmen onder elkaar staan
weergegeven |
|
passepied |
franse dans in 6/8 maat |
|
passie |
oratorium over lijden van Christus |
|
passionato |
hartstochtelijk |
|
pasticcio |
opera/operette samengesteld uit succesvolle aria’s van andere
opera’s/operettes waarbij een nieuw libretto wordt gemaakt. |
|
|
bv Wienerblut en het Dreimädelhaus |
|
pastorale |
landelijk- herderslied |
|
pastourelles |
herdersgezangen |
|
patetico |
met verheven gevoel |
|
pathétique |
geestdriftig |
|
pavane |
statige spaanse dans in 2/4 maat |
|
ped. |
pedaal |
|
peking opera |
synthese van pantomime dans en wapenspel met zang en muziek |
|
perdendosi
(perd.) |
zich verliezend |
|
pesante |
zwaar- gewichtig |
|
pezzo |
stuk |
|
philharmonisch |
muziekminnend. Alternatieve aanduiding van een symfonieorkest |
|
phonetiek |
leer van het geluid |
|
phonetisch |
op het gehoor |
|
phrase |
muzikale zin |
|
piacere |
naar goeddunken- naar verkiezing |
|
piacevole |
behaaglijk |
|
piangendo |
wenend- droevig |
|
pianissimo |
zeer zacht |
|
picc. |
piccolo |
|
piu |
meer |
|
pizzicato
(pizz.) |
getokkeld bij strijkinstrumenten |
|
placido |
rustig, lieflijk, aangenaam |
|
plus serré |
sneller worden |
|
pochettino |
een weinig |
|
poco |
weinig |
|
poco a poco |
langzamerhand- geleidelijk |
|
poi |
daarna |
|
polacca |
polonaise = poolse dans |
|
polka |
langzame boheemse dans in 2/4 maat |
|
polonaise |
poolse dans in ¾ maat |
|
polyfonie |
meerstemmigheid bestaande uit verschillende eigen melodieen |
|
pomposo |
pronkend- zwierig- groots |
|
ponticello sul |
op de kam van het muziekinstrument |
|
portamente |
zingen met slepende stem, waarbij de stem van de ene naar de andere toon
glijdt |
|
portar la voce |
van de ene noot naar de andere glijden |
|
portato- portando |
gedragen wijze dwz tonen aanhouden maar wel duidelijke scheiden van de
volgende |
|
portee |
notenbalk |
|
pos. |
posaune = trombone |
|
posement |
bedaard- matig |
|
posse |
muzikale klucht van laag gehalte- nog geen operette |
|
possibile |
mogelijk |
|
postludium |
instrumentaal naspel |
|
pp.
(pp) |
pianissimo |
|
ppp
(ppp) |
pianissomo possibile |
|
praeludium of prelude |
veelal kort instrumentaal voorspel van een opera of operette |
|
precipitando |
haastig- ijlend |
|
preghiera |
gebedsscene in opera |
|
prelude |
korte ouverture bij opera =voorspel |
|
preludium |
inleidend instrumentaal muziekstukje op een groter muziekstuk zoals bv
‘‘ sonate of fuga |
|
premier dessu |
hoogste sopraan. Zie ook de tabel "Stemsoorten" |
|
pressante |
haastig- dringend |
|
prestamente |
haastig |
|
prestissimo |
zo snel als mogelijk |
|
presto |
snel |
|
prima donna |
belangrijkste zangeres in de opera |
|
prima vista |
onvoorbereid |
|
prima volta |
eerste maal |
|
primadonna |
belangrijkste vrouwenrol cq zangeres in een groep |
|
primo buffo |
leidende lage mannenstem in een komische opera |
|
primo uomo |
belangrijkste mannenrol –veelal de tenorrol |
|
profane muziek |
wereldse muziek |
|
programmamuziek |
muziek als verbeelding van een verhaal- emotie- landschap ed. bv
symfonisch gedicht |
|
proloog |
inleiding- voorspel |
|
pronunziato |
duidelijkheid |
|
proposta |
thema |
|
|
|
|
Q: |
|
|
quadrille |
dans in 5 stukken van verschillende aard en tempo door 4 paren |
|
quartool |
groep van 4 noten met de lengte van 3 |
|
quasi |
bijna als- zo als |
|
quieto |
rustig |
|
quintadecima |
15e toontrap-
dubbeloctaaf |
|
quintet |
muziekstuk voor 5 stemmen of 5 instrumenten |
|
|
|
|
R: |
|
|
r. |
afkorting voor a. met de rechter hand of b. ripieno= geheel van orkest
tov solisten |
|
raddolcente |
zachter wordend |
|
raddoppiato |
verdubbeling |
|
rageur avec |
driftig |
|
rallentando |
langzaam vertragend |
|
rapidamente |
vlug |
|
rapsodie |
muzikale fantasie op basis van volksmelodieen |
|
ravivando |
verlevendigend |
|
rec. |
recitativo |
|
recitatief -recitativo
(rec.) |
zang op spreekritme als verbinding tussen aria’s en koren. Veelal
solistisch, soms echter ook als dialoog. |
|
|
Half zingend en half vertellend en gevolgd door een aria. |
|
recitativo accompagnato |
melodieuzer en complexer recitatief met orkest begeleiding |
|
recitativo secco |
vlot en declamerend recitatief met simpele begeleiding- vaak harp |
|
reductie |
omzetten van werk voor grote bezetting naar kleine bezetting |
|
register |
onderverdeling in de omvang van de menselijke stem naar gelijksoortig
timbre zoals kopstem- |
|
|
falset- borststem- fluitregister e.d. |
|
religioso |
godsdienstig |
|
repercussie |
terugkeren van thema, zoals in fuga’s |
|
repetizione |
herhaling |
|
reprise- replica |
herhaling |
|
resoluto |
besloten |
|
responsoriaal |
wisselzang tussen solist en koor |
|
responsorium |
beurtzang tussen priester of voorzanger en het koor |
|
retenu |
teruggehouden |
|
rêverie |
muziek met dromerig, mijmerend karakter |
|
rf.
(rfz of rinf) |
rinforzando |
|
ribattuta |
langzaam beginnende triller |
|
ricordanza |
herinnering |
|
ridotto |
verkorte bewerking |
|
rigoroso |
streng in de maat |
|
rinforzando |
plotselinge versterking |
|
ripieno |
het totaal van instrumenten tegenover de solo instrumenten |
|
riposta |
beantwoording |
|
risentito |
levendig |
|
risoluto |
besloten |
|
risvegliato |
opnieuw levendig |
|
ritardando (rit of
ritard.) |
geleidelijk vertragend |
|
riten. |
ritenuto =terughoudend |
|
ritenuto |
ineens langzamer |
|
ritmiek |
leer der beweging in de muziek |
|
ritornello |
musicaal stukje tussen 2 zangdelen met veelal parafrasering op het
voorgaande zangthema |
|
romance |
verhalende aria in 1 deel –sentimenteel liedje |
|
romantiek |
muziekstijl uit de tijd 1830-1900 |
|
rondo |
muziekstuk met telkens terugkerend thema- coupletgezang |
|
roulade |
vlugge melodische notengroep op één lettergreep |
|
rubato |
vrije uitvoering van het ritme |
|
rustico |
landelijk |
|
|
|
|
S: |
|
|
s |
afkorting voor sopraan of segno of sinistra |
|
s.t. |
afkorting voor senza tempo = zonder maat |
|
saltarello |
springdans |
|
saltato |
springend |
|
sans lourdeu |
zonder zwaarte |
|
sans presser |
zonder haasten |
|
sans rigueur |
zonder strengheid- zonder stijfheid |
|
sarabande |
spaanse dans in 3/2 maat |
|
scemando |
afnemend |
|
scene |
onderverdeling van een bedrijf in een opera. Ook recitatief deel
voorafgaande aan de aria |
|
scherzando
(scherz.) |
vrolijk speels |
|
sciolto |
vlot- ongebonden |
|
scorrendo |
vloeiend |
|
scorrevole |
vloeiend |
|
scrittura |
scenario van handelingen in een opera- basis voor het libretto |
|
sdrucciolando |
glijdend |
|
secco |
kort- afgebroken |
|
secco recitatief |
recitatief met alleen steunaccoorden |
|
second dessu |
2e sopraan |
|
seconda donna |
grootste vrouwelijke bijrol in opera seria |
|
secondo uomo |
grootste mannelijke bijrol |
|
segno dal |
van het teken af |
|
segue
(seg.) |
het gaat door |
|
seguidilla |
spaanse dans in ¾ maat |
|
semi |
half |
|
semi opera |
engels genre met gesproken hoofdhandeling + liederen en dansen |
|
semplice |
eenvoudig |
|
sempre
(semp.) |
steeds |
|
sensibile |
gevoelig |
|
sentimento |
met gevoel |
|
sentito |
gevoelig |
|
senza |
zonder |
|
senza sordine (s.s.) |
zonder demper |
|
senza tempo |
vrij in de maat |
|
sequente |
het volgende |
|
sequidilla |
spaanse dans in ¾ maat |
|
serena |
italiaans avondlied |
|
serenade |
muzikaal lyrisch huldeblijk voor de avond cq in de open lucht- bij
voorkeur onder het raam gezongen |
|
serenata |
opera-achtig kijkspel met instrumentaal werk veelal ter gelegenheid van
een feest |
|
sereno |
helder- vrolijk |
|
seria |
opera met ernstig en realistisch libretto vaak ontleend aan Oudheid of
Mystiek |
|
serialisme |
compositie van twaalftoonsmuziek waarbij ook alle andere parameters
zoals toonlengte- geluidssterkte- |
|
|
geluidssterkte- toonkleur e.d. exact worden vastgelegd. |
|
serieel |
compositietechniek uit 2e helft 20e eeuw, waarin een volledige serie van
twaalf toonhoogten worden gebruikt |
|
serioso |
ernstig |
|
serrez |
versnel |
|
sfogato |
verheven |
|
sfoggiando |
edel |
|
sforzando
(sf of sfz) |
plotseling versterkt |
|
sfuggevolo |
vluchtig |
|
sfumato |
zeer licht |
|
sharp |
engelse naam voor verhogingsteken(kruis) |
|
siciliana |
gedragen dansmuziek in 12/8 of 6/8 maat |
|
siciliano |
italiaanse dans in 6/8/ maat |
|
simile
(sim.) |
op dezelfde manier |
|
simplice |
eenvoudig |
|
sinfonia |
oorspronkelijk muziekstuk tot inleiding op opera cq cantate. Uitgegroeid
tot zelfstandig muziekstuk |
|
sinfonietta |
kleine symfonie- minder groots- minder serieus |
|
singspiel |
lichte duitse opera met volksliedachtige aria’s =soort opera comique met
geproken dialogen en eenvoudige dansjes |
|
sinistra |
links |
|
sino |
tot aan |
|
sirvente |
lof- of klachtlied van een troubadour |
|
slacken |
terughouden |
|
slancio |
met vervoering |
|
slargando |
breder wordend |
|
slentando |
langzamer wordend |
|
slur |
binden |
|
smorzando
(smorz.) |
wegstervend |
|
soave |
zacht- lieflijk |
|
solfege of solfeggio |
zangoefening als oefening voor het gehoor en voor melodische
trefzekerheid zonder woorden |
|
sonante |
klinkend |
|
sonate |
meerdelig muziekstuk voor 1 of meerdere instrumenten |
|
sonore |
klankvol |
|
sopraan |
hoogste vrouwenstem cq instrument |
|
sorda voce |
gedempte stem |
|
sordino |
demper |
|
sortita |
podiumentree-aria voor een zanger of zangeres |
|
sospirando |
zuchtend |
|
sostenuto
(sost.) |
langzaan en gedragen |
|
sotto voce |
met gedempte stem |
|
soubrette |
ondeugende intrigerende vrouwenrol met een lichte sopraan |
|
soutenu |
uitgehouden |
|
spartita |
eenvoudig zonder hartstocht |
|
speelopera |
komische opera met gesproken dialoog |
|
spianato |
eenvoudig zonder hartstocht |
|
spingendo |
opstreek |
|
spirituoso |
geestig |
|
sprechsang |
declamtisch zingen met muziek |
|
stabat mater |
liturgisch gezang over de Moeder der Smarten onder het kruis |
|
staccato
(stacc.) |
tonen duidelijk scheiden- noten kort puntig spelen oftewel zingen met
rust tussen de noten |
|
steigern |
toenemen |
|
stentato |
dralend- met moeite |
|
stentor |
zeer krachtig geluid |
|
stentor |
iemand met een zeer sterke stem = vode di vocca |
|
stil rappresentativo |
meer pathetisch gereciteerd dan gezongen stijl |
|
stinguendo |
uitdovend |
|
stirato |
getrokken |
|
strascinato |
slepend |
|
strepitoso |
luidruchtig |
|
stretta |
of cabalette = korte vlugge aria resp snel stuk aan eind van aria |
|
stretto |
geleidelijke versnelling- samentrekking thema’s aan eind van muziekstuk |
|
striaciando |
glijdend |
|
strident |
snijdend |
|
stringendo
(string.) |
haastig- sneller wordend |
|
strykorkest |
ensemble van ca 20 strijkinstrumenten |
|
suave |
zacht- lieflijk |
|
subito |
plotseling |
|
suffocato |
gedempt |
|
suite |
compositie in meerder delen van verschillende ritmische(dans-) vormen |
|
sujet |
thema |
|
sul ponticello (s.pont.) |
dichtbij de kam strijken |
|
suspension |
vertraging |
|
sussurando |
murmelend |
|
sustained |
gedragen- aangehouden |
|
svegliato |
opgewekt |
|
svelto |
licht- ongebonden |
|
syllabisch zingen |
op elke toon slechts één lettergreep |
|
symfonie |
samenhangend muziekstuk in delen voor groot orkest |
|
symfonie concertant |
3 delig orkestwerk met solisten- tussenvorm van concert en symfonie |
|
symfonie orkest |
bestaande uit strijkers en blazers |
|
symfonisch gedicht |
groots muziekstuk over een bepaalde gebeurtenis of over een feit of over
persoon |
|
|
|
|
T; |
|
|
t. |
afkorting van a. tasto = toets b. tempo=maat c. tenor d.
tutti= allen e. triller |
|
t.s. |
tasto solo = alleen de toets |
|
taille |
fransebenaming voor een bariton |
|
tanto |
zeer- veel |
|
tarantella |
levendige italiaanse dans |
|
tardo -tardando |
vertragend |
|
tasto
t.s.) |
tasto solo = toets alleen |
|
te deum |
lofzang uit de katholieke eredienst. Ook wel Ambrosius lofzang genoemd
(naar de vermoedelijke dichter). |
|
tedesco al |
op de manier van duitse dans |
|
tempestoso |
onstuimig- stormachtig |
|
tempo |
tijdmaat |
|
tempo prima |
eerste tempo |
|
temps volé |
vrij in de maat |
|
ten. |
tenuto = gedragen |
|
teneramente |
teder |
|
tenerezza |
tederheid- zachtheid |
|
tenor
(ten.) |
hoge mannenstem |
|
tenorino |
falset zingende tenor |
|
tenuto |
noot in volle waarde aanhouden- gedragen |
|
terts |
interval van 3 toontrappen tussen 2 tonen .Grote terts :ingeval 3 hele
noten. |
|
terzet |
trio= combinatie van 3 stemmen of instrumenten |
|
tessitura |
stemomvang |
|
thema |
een min of meer vaste korte of langere reeks van noten, die in een
compositie bij herhaling en in variatie terugkomen |
|
thesis |
het zware maatdeel |
|
threnodie |
klaaglied- dodenzang |
|
timbre |
klankkleur van een stem of instrument |
|
timpani
(timp.) |
pauken |
|
tm. |
trombone |
|
toccata |
muziek voor toetsinstrumenten met étude
karakter veelal gebruikt als prélude |
|
tombeau |
instrumentaal eerbetoon aan een overledene |
|
tosto |
snel |
|
tr. |
triller |
|
tragedie lyrique |
operavorm met veelal kleine eenstemmige aria’s en koren. Rol orkest meer
illustrerend. |
|
trainé |
getrokken- slepend |
|
tranquillo |
rustig |
|
transcinando |
slepend |
|
transponeren |
overzetten naar andere toonsoort |
|
tratto |
getrokken |
|
travestie |
jongemannenrol door vrouw gezongen |
|
trba |
tromba = trompet |
|
treble |
engelse naam voor sopraan |
|
tremolando
(trem.) |
trillend- bevend |
|
trgl |
triangel |
|
tricinium |
driestemmig muziekstuk zonder begeleiding |
|
trio |
zangstuk voor 3 stemmen |
|
trionfale |
triomfantelijk |
|
triool |
3 noten op de plaats van 2 |
|
tristo |
treurig |
|
troppo |
teveel |
|
tumultuoso |
stormachtig- rumoerig |
|
tutti |
allen |
|
twaalftoonmuziek |
compositie met gefixeerde opvolging van tonen. Geen enkele toon mag
herhaald worden, |
|
|
voordat de andere elf hebben geklonken |
|
|
|
|
U: |
|
|
u.c. |
una corda = 1 snaar |
|
ugualmente |
gelijkelijk |
|
undulando |
golvend |
|
ungestum |
onstuimig |
|
unisono
(unis.) |
alleen gelijktijdig en met dezelfde tonen |
|
|
|
|
V: |
|
|
v.s. |
volte subito = sla snel om |
|
va. |
ottava of viool of altviool |
|
vaccilando |
weifelend |
|
variazione
(var.) |
variatie op hoofdthema |
|
vaudeville |
vlug en vrolijke rondzang veelal als slotzang in ’n komische opera. Ook
een toneelstuk met enige zang |
|
vehemento |
onstuimig |
|
vello. |
violoncello |
|
veloce |
snel |
|
verismo |
veristische opera :exacte onpersoonlijke weergave van de werkelijkheid.
Streven naar realisme |
|
veristisch |
realistische korte opera met dramatische inhoud |
|
verlöschend |
uitdovend- zachter wordend |
|
verte |
“sla blad om” |
|
vibrato |
bevend |
|
vif |
snel- opgewekt |
|
vigilien |
liturgisch gezang op de dag voor een grote feestdag |
|
vigoroso |
krachtig |
|
vigour |
vuur |
|
vilancico |
spaans kerklied |
|
villanellen |
luchtige meerstemmige italiaanse koorwerkjes |
|
vinette |
drinklied |
|
violente |
heftig |
|
vivace
(viv.) |
levendig |
|
vl.
of (vo.) |
viool |
|
vla |
altviool |
|
vlc. |
violoncello |
|
voc. |
voce= stem |
|
vocaal |
klinker |
|
vocalise |
zangoefening door alleen op klinkers te zingen |
|
voce aequales |
alleen gelijke stemmen - alleen vrouwen - alleen mannen ed |
|
voce bianca |
vrouwen of kinderstem |
|
voce di petto |
borststem |
|
voce di testa |
kopstem |
|
voce di vocca |
stentorstem |
|
voce granita |
volle stem |
|
voce intonata |
zuivere stem |
|
voce pastosa |
buigzame, soepele stem |
|
voce rauca |
onzuivere stem |
|
voce testa |
kopstem |
|
vocina |
kleine stem |
|
volante |
vluchtig- vliegend |
|
volatine |
kleine zangloopje |
|
volonté a |
naar believen |
|
volta |
keer |
|
volti subito |
“sla blad vlug om” |
|
voorslag |
vlugge versiering vooraf van een noot |
|
voorspel |
inleiding van de opera, die direct overgaat in de eerste scene. Een
ouverture is altijd |
|
|
een afgesloten zelfstandig muziekstuk. Is derhalve een soort
kortere ouverture |
|
vove granite |
volle stem |
|
|
|
|
W: |
|
|
wals |
duitse rondedans in ¾ maat |
|
wuchtig |
zwaar |
|
|
|
|
Z: |
|
|
zarzuela |
spaanse satirische of tragische persiflage op bestaand toneelwerk
met veel interpretatie |
|
|
op de tekst; een soort opera comique |
|
zeitoper |
opera met handeling in eigentijds dagelijks leven- vooral in 1920-1930 |
|
zeloso |
ijverig |
|
zingara |
op zigeunermanier |
|
zoemkoor |
neuriend koor |
|
zoppo |
syncope |
